Ја исклучија моторизираната опрема и почнаа да копаат со казми и лопати. Екипажот пронајде два скелети, а потоа и уште. До март, 33 комплети од коски лежеа во тесен кластер од необележани погребни јами во сенката на византиската тврдина.
„Најдовме многу куршуми во главите, черепите“, рече надзорниот инженер Харис Харизмијадис, стоејќи на земја раскопана од четиримесечно копање.
Во Грција е вообичаено да се наоѓаат антички остатоци или предмети, вели АП. Но огромниот замок Једи Куле беше затвор во кој комунистичките симпатизери беа мачени и егзекутирани за време на Граѓанската војна во Грција 1946-1949 година. Десетици илјади загинаа во битките од почетокот на студеновоената ера меѓу владините сили поддржани од Западот и левичарските бунтовници, брутален конфликт со убиствени одреди, киднапирања деца и масовни раселувања.
Грчката археолошка служба дозволила да се работи на местото бидејќи коските се стари помалку од 100 години. Но властите во Неаполис-Сикиес, предградие на крајбрежниот град Солун, продолжија со ископувањата, велејќи дека случајното откритие има „големо историско и национално значење“.
Последниве недели на локацијата доаѓаат потомците на загинатите, кои оставаат цвеќиња и бараат властите да спроведат ДНК-тест „за да можат да ги извлечат посмртните останки на својот дедо, прадедо или вујко“, рече Симос Даниилидис, кој беше градоначалник на Неаполис-Сикиес од 1994 година.
Според историчарите и Грчката комунистичка партија, биле егзекутирани околу 400 затвореници од Једи Куле. Предметите пронајдени со телата – женски чевел, чанта, прстен – даваат детали за прерано згаснатите животи.
Воено наследство
За семејствата на убиените прокомунистички Грци, вели АП, откритието во Паркот на националниот отпор го оживува военото наследство што се чува во мирување за да се избегне повторно разгорување на старите непријателства. Малото место стана првата масовна гробница од Граѓанската војна во Грција што е ексхумирана.
Владините сили го погубија 19-годишниот Агапиос Сакинис откако одби да потпише декларација со која се откажува од своите политички убедувања.
„Ова не се едноставни работи“, рече неговиот внук истоименик при неодамнешната посета на локацијата.
„Тоа е да носите во себе не само храброст, туку вредности и достоинство што нема да ги загрозите – дури ни за да го спасите сопствениот живот“, рече Агапиос Сачинис (78).
Пензиониран комунист член на градскиот совет, Сачинис беше затворен во 1960-тите поради неговата политичка активност за време на диктатурата. Денес, грчката Комунистичка партија му припаѓа на политичкиот мејнстрим, најмногу благодарение на нејзината улога во отпорот на земјата во Втората светска војна.
Ако се идентификуваат посмртните останки на вујкото на Сачинис, рече тој, тој ќе ги кремира и ќе ја чува пепелта во својот дом.
„Го сакам Агапиос блиску до мене, барем додека сум жив“, рече тој.
Студеновоен прирачник
Граѓанската војна во Грција почна по Втората светска војна. Во контекст на разорениот континент, таа брзо го загуби меѓународното внимание, но конфликтот означи пресвртница: политиката на антикомунистичка интервенција на американскиот претседател Хари Труман – Трумановата доктрина – му беше претставена на Конгресот во 1947 година како средство за насочување средства и воена поддршка за Грција.
Врежан во новооткопаните коски во Солун е прирачник што произведе повеќедецениска репресија, општествени поделби и уште повеќе необележани гробници во Азија, Африка и Латинска Америка. Владите што подоцна се зафатија да се справуваат со злоупотребите и злосторствата од времето на Студената војна се соочија со мачен избор: да го откопаат минатото – како што се обидоа со истражните комисии во Источна Европа и многу земји од Латинска Америка – или да го потиснат поради страв од нови поделби.
Грчките закони за вонредни состојби беа постепено укинувани, па целосно укинати дури во 1989 година. Записите за преките судења и егзекуции никогаш не беа објавени. Ниту една политичка сила не изврши притисок за ископување на потенцијалните гробници.
Политичарите сè уште користат многу претпазливи зборови кога зборуваат за минатото, а откритието во Солун наиде на придушена реакција на јавноста. Централно-десничарската влада на земјата не го ни спомна директно ова откритие – потсетник дека на многу Грци сè уште им е полесно да проаѓаат покрај духовите на земјата отколку да се соочат со нив.
Пред неколку децении овој парк во Солун – густо населен пристанишен град од милион луѓе со урнатини од античката грчка, римска и отоманска ера, со историски силни балкански и еврејски влијанија – беше поле на периферијата на градот. Денес, го посетуваат пензионери и е опкружен со станбени згради исполнети со семејства од средната класа. За време на изградбата, жителите шепотеа дека биле откриени коски кога биле поставувани темелите, но не била спроведена истрага.
„Цветовите на нивната генерација“
Егзекуциите од страна на армиските стрелачки одреди се проширија во 1950-тите и беа јавно објавувани, но гробовите беа необележани и тајни. Авторот и историчар Спирос Кузинопулос, родум од Солун, поминал децении истражувајќи ги егзекуциите во Једи Куле, вклучувајќи ги и омаловажувањата што ги поднесувале затворениците во последните часови.
Откако воениот трибунал ќе издал смртна казна, главниот чувар ќе го одвел осудениот затвореник во самица во мали ќелии едвај доволно големи за да стои. Многумина ги користеле последните часови за да пишуваат писма до своите семејства. Взори, главниот чувар и уште двајца ќе го извлекле затвореникот и ќе му го предале на стрелачкиот вод. Повеќето биле натоварувани во камиони за да не го привлечат вниманието на јавноста. Понекогаш пеш ги воделе до смртта.
Повеќето од жртвите едвај биле возрасни – младина што Кузинопулос ја нарекува „цветовите на нашата генерација“.
Две 17-годишни ученички, Ефраксија Николаиду и Ева Курузиду, биле егзекутирани во училишните униформи, рече тој.
„Тоа ме потресе до срж“, рече Кузинопулос.
ДНК-тестирање
Градските власти преземаат чекори за спроведување на ДНК-тестирање на останките и ги повикуваат семејствата на исчезнатите да достават генетски материјал, вели АП. На тој начин телата може да бидат идентификувани и вратени на роднините.
Агапиос Сакинис, седумдесетгодишникот чиј вујко бил погубен, е меѓу оние што сакаат да дадат ДНК.
Градоначалникот Даниилидис нареди проширување на копањето на други делови од паркот во наредните недели.
„Мора да испратиме порака“, рече тој. „Никогаш повеќе“.
