Новите земји би можеле да се приклучат кон Европската Унија без полноправно право на глас, потег што би можел да ги направи лидерите како Виктор Орбан од Унгарија понаклонети кон тоа земји како Украина да станат дел од блокот, вели бриселскиот портал.
Предлогот за промена на правилата за членство во ЕУ е во рана фаза и би требало да биде одобрен од сите земји-членки, рекле тројца европски дипломати и еден функционер на ЕУ запознаен со дискусиите. Идејата е новите членки да добијат целосни права откако ЕУ ќе го преиспита начинот на кој функционира, за да им биде потешко на поединечните земји да ставаат вето на политиките.
Ова е најновиот обид на европските влади што го поддржуваат проширувањето, како што се Австрија и Шведска, да внесат живот во процесот на проширување, кој во моментов е блокиран од Будимпешта и неколку други престолнини поради страв дека би можел да донесе несакана конкуренција за локалните пазари или да ги компромитира безбедносните интереси.
ЕУ го направи проширувањето стратегиски приоритет поради експанзионистичката агенда на рускиот претседател Владимир Путин, иако притисокот за зголемување на бројот на членовите од сегашните 27 на дури 30 во текот на следната деценија ги разоткрива внатрешните поделби во блокот.
„Од идните членови треба да се бара да се откажат од своето право на вето сè додека не се спроведат клучните институционални реформи – како што е воведувањето квалификувано мнозинство во повеќето области на политиката“, рече Антон Хофрајтер, претседател на Комитетот за европски прашања на германскиот Бундестаг. „Проширувањето не смее да биде забавено од страна на поединечни земји-членки на ЕУ што ги блокираат реформите.“
Иницијативата ќе им овозможи на земјите што моментално се на патот кон членство, како што се Украина, Молдавија и Црна Гора, да уживаат во многу од придобивките од членството во ЕУ, но без право на вето – нешто што владите на ЕУ отсекогаш го негувале како врвна алатка за спречување на политиките на ЕУ што не им се допаѓаат.
Размислувањето зад предлогот – за кој неформално се дискутира меѓу земјите од ЕУ и Комисијата, според истите дипломати и службеници – е дека вклучувањето нови земји без право на вето, барем во почетокот на нивното членство, би им овозможило да се приклучат под пофлексибилни услови без да биде потребна ревизија на основните договори на ЕУ, што неколку влади го сметаат за непотребно.
Претходно, лидерите на ЕУ инсистираа дека таква ревизија е потребна пред блокот да може да прими нови членки како Украина, истакнувајќи го ризикот од зголемување на застојот во Брисел. Сепак, обидите за укинување на правото на вето и за постојните членки на ЕУ наидоа на жестоко противење, не само од Унгарија, туку и од Франција и Холандија.
Растечка фрустрација
Планот новите членки да се приклучат без целосно право на глас би „обезбедил да останеме способни да дејствуваме дури и во една проширена ЕУ“, рече Хофрајтер. „Од разговорите со претставниците на земјите од Западен Балкан, добивам јасни сигнали дека овој пристап се смета за конструктивен и одржлив“.
Барањето да не им се дозволи на новите земји да се приклучат сè додека ЕУ не го реформира начинот на кој работи, ризикува блокот да може да „го одложува проширувањето низ задната врата“, рече тој.
Притисокот се совпаѓа со растечката фрустрација кај земјите-кандидатки од Источна Европа и Западен Балкан што презедоа далекусежни внатрешни реформи, но не се поблиску до членство, многу години по аплицирањето. Во случајот со Црна Гора, преговорите за пристапување кон ЕУ започнаа во 2012 година.
„Последната земја што влезе (во ЕУ) беше Хрватска пред повеќе од 10 години – а во меѓувреме Обединетото Кралство си замина“, изјави црногорскиот претседател Јаков Милатовиќ во интервју за Политико. „Затоа верувам дека сега е време да се оживее процесот, а исто така малку да се оживее и идејата за ЕУ како клуб кон кој сè уште има гравитација.“
Заменик-премиерот на Украина, Тарас Качка, повика на „креативни“ решенија за деблокирање на проширувањето на ЕУ. Обидот на Киев да се приклучи кон ЕУ во моментов е попречен од вето од Унгарија.
„Чекањето не е опција“, рече Качка во едно интервју. „Значи, она што ни треба е да имаме решение тука и сега. Ова е важно за Украина, но и за Европската Унија… Мислам дека додека Русија ја тестира европската безбедност со беспилотни летала, истото го прави и со поткопување на единството на Европската Унија.“
Додека претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лаен, го стави проширувањето во центарот на својата стратегиска агенда, најавувајќи потенцијално членство за Украина и Молдавија до 2030 година, земјите од ЕУ досега се противеа на напорите за забрзување на процесот.
Месецов земјите од ЕУ го урнаа обидот на претседателот на Европскиот совет, Антониo Коста, за кој првпат објави Политико, да се продолжи со проширувањето.
Лидерите од земјите од Западен Балкан – Албанија, Босна и Херцеговина, Косово, Црна Гора, Македонија и Србија – ќе се сретнат со европските лидери в среда во Лондон на самит на „Берлинскиот процес“ фокусиран на зајакнување на интеграцијата меѓу тие земји како претходник на проширувањето на ЕУ, вели Политико.
Пред претстојната проценка на Комисијата за состојбата на преговорите за проширување со различните земји-кандидатки, таканаречениот пакет за проширување, еден од дипломатите на ЕУ посочи дека Комисијата би можела да се обиде да го забрза процесот на проширување со тоа што ќе продолжи со преговорите без да бара формално одобрение од сите 27 земји-кандидатки на ЕУ во секоја пригода. Со тоа би се избегнало и Орбановото вето во секоја фаза од преговорите.
Клучно е што, како дел од пакетот за проширување, се очекува Комисијата да даде и предлог за внатрешни реформи на ЕУ за блокот да се подготви за прием на нови членови.
Експанзионистичката Русија
Одделно, раниот нацрт на заклучоците за собирот на лидерите на ЕУ во Брисел во четвртокот не содржи никакво споменување на проширувањето – што предизвика негодување на земјите што се за проширување.
Членството во Европската Унија често се претставува како клучна геополитичка алатка на блокот против агресивната Русија, вели Политико.
„Кога го гледаме проширувањето денес, едно е јасно: треба да станеме побрзи, помалку бирократски и поефикасни“, вели Клаудија Плаколм, австриската министерка за Европа. „Ако ЕУ не ја забрза својата игра, ќе губиме терен од трети актери, кои веќе чекаат да го заземат нашето место.“
Идното членство во ЕУ беше клучно прашање на неодамнешните молдавски избори, на кои победи проевропската претседател Маја Санду, додека членството во ЕУ беше клучна мотивација за Украина уште од протестите на Мајдан во 2014 година против проруската власт.
„Украинците се борат секој ден во последните три и пол години да ја држат Русија подалеку од Европа“, изјави Марта Кос, комесарката за проширување на ЕУ, за Политико. „Во Молдавија кредибилитетот на перспективата на ЕУ беше одлучувачки… Уверена сум дека земјите-членки нема да го загрозат ова.“
И покрај притисокот од Брисел, сепак, лидерите на ЕУ што дома се соочуваат со зголемена поддршка за екстремно десничарските партии, се чини дека не брзаат да го започнат проширувањето на блокот до 30, па и повеќе членки.
На прес-конференција во јули, германскиот канцелар Фридрих Мерц изјави дека не очекува Украина да се приклучи на ЕУ во рамките на нејзиниот претстоен седумгодишен буџет, кој трае до 2034 година.
Членството на Украина „веројатно нема да има никакво непосредно влијание врз среднорочната финансиска перспектива на Европската Унија“, рече Мерц во тоа време.
