Денешниот напад претставува најнова ескалација од почетокот на војната во Газа во 2023 година и ги зголемува стравувањата од отворена војна меѓу двете земји, чие децениско непријателство вклучува тајни конфликти и копнени, морски, воздушни и сајбер-напади, пишува британската агенција.
Хронологија на клучните настани:
1979 – Прозападниот лидер на Иран, Мохамед Реза Шах, кој го сметаше Израел за сојузник, е соборен со Исламската револуција, која воспостави шиитски теократски режим чија идеологија вклучува спротивставување на Израел.
1982 – За време на израелската инвазија на Либан, Иранската револуционерна гарда им помага на шиитските муслимани да го основаат Хезболах. Израел подоцна ќе ја смета паравоената група за најопасен непријател на своите граници.
1983 – Хезболах, со иранска поддршка, користи самоубиствени напади за да ги протера западните и израелските сили од Либан. Во ноември, автомобил-бомба погоди израелски воен штаб во Либан. Израел се повлекува од поголем дел од земјата.
1992–94 – Аргентина и Израел ги обвинуваат Иран и Хезболах за организирање самоубиствени напади врз израелската амбасада во Буенос Аирес во 1992 година и еврејски центар во 1994 година, при што загинаа десетици луѓе. Иран и Хезболах негираат одговорност.
2002 – Се открива дека Иран има тајна програма за збогатување ураниум, што предизвикува загриженост дека развива нуклеарна бомба, што би го прекршило Договорот за неширење на нуклеарното оружје. Иран го негира ова, а Израел бара решителна акција против земјата.
2006 – Израел води едномесечна војна против Хезболах во Либан, но не успева да ја уништи добро вооружената група. Конфликтот завршува со ќор-сокак.
2009 – Врховниот лидер на Иран, ајатолахот Али Хамнеи, во говор го нарекува Израел „опасен и смртоносен канцер“.
2010 – Стакснет, злонамерен компјутерски вирус за кој се верува дека е развиен од САД и Израел, е користен за напад врз објектот за збогатување на ураниум во Натанц. Тоа е првиот познат сајбер-напад врз индустриска опрема.
2012 – Иранскиот нуклеарен научник Мостафа Ахмади-Рошан е убиен со автомобил-бомба во Техеран. Градските власти го обвинуваат Израел.
2018 – Израелскиот премиер Бенјамин Нетанјаху ја поздравува одлуката на Доналд Трамп да ги повлече САД од нуклеарниот договор со Иран. Во мај, Израел соопшти дека ја таргетирал иранската воена инфраструктура во Сирија откако иранските сили испукале ракети во окупираната Голанска Висорамнина.
2020 – Израел го поздравува убиството на генералот Касем Солејмани, командант на странското крило на Револуционерната гарда, во американски напад со беспилотни летала во Багдад. Иран возвраќа со ракетни напади врз американските бази во Ирак, при што се ранети околу 100 американски војници.
2021 – Иран го обвинува Израел за убиството на Мохсен Фахризаде, за кого западните разузнавачки агенции веруваат дека е архитект на тајна нуклеарна програма. Техеран долго време негираше дека има амбиции да развие нуклеарно оружје.
2022 – Американскиот претседател Џо Бајден и израелскиот премиер Јаир Лапид потпишаа заедничка изјава со која се обврзуваат да не му дозволат на Иран да развива нуклеарно оружје. Изјавата, позната како „Ерусалимска декларација“, доаѓа откако Бајден изјави дека е отворен за употреба на сила против Иран во „крајна нужда“ – наводен обид на светските сили да ги удоволат израелските повици за „веродостојна воена закана“.
Април 2024 – Наводен израелски воздушен напад што го погоди комплексот на иранската амбасада во Дамаск, при што загинаа седум члена на Револуционерната гарда, вклучувајќи двајца високи команданти. Израел ниту ја потврди ниту ја негираше одговорноста. Иран одговара со бараж од беспилотни летала и ракети во дотогаш невиден директен напад врз израелска територија на 13 април, поттикнувајќи го Израел да започне контранапад врз иранска територија на 19 април, според извори запознаени со ситуацијата.
Октомври 2024 година – Иран испука повеќе од 180 ракети кон Израел, нарекувајќи го тоа одмазда за убиството на лидерот на Хезболах, Хасан Насралах, на 27 септември во воздушен напад врз јужните предградија на Бејрут, и на лидерот на Хамас, Исмаил Ханија, во Техеран на 31 јули. Подоцна во текот на месецот, Израел изврши напади врз воени објекти во Иран, тврдејќи дека се одговор на иранските напади. Иранските медиуми известуваат за експлозии во Техеран и блиските воени бази. Иран вели дека имало „ограничена штета“.
Јуни 2025 година – Израел изврши напади во Иран, велејќи дека целите биле нуклеарна инфраструктура и научници што работат на развој на нуклеарна бомба, во операција за која се вели дека ќе трае неколку дена. Нарекувајќи ја офанзивата „Разбуден лав“, Израел рече дека целта биле и ирански команданти и фабрики за ракети и прогласи вонредна состојба во очекување на иранска одмазда. Иранските државни медиуми објавија дека во нападите се убиени командантот на Револуционерната гарда во Техеран, Хосеин Салами, и нуклеарните научници Ферејдун Абаси-Давани и Мохамед Мехди Техранчи.
Соединетите Американски Држави соопштија дека не ја поддржале операцијата. Нападите се случија еден ден откако Доналд Трамп изјави дека американскиот персонал го напушта Блискиот Исток затоа што „тој може да биде опасно место“.
