Пред пет години во март, курдската и арапската милиција поддржани од Америка ги протераа борците на Исламска држава од село во источна Сирија, последното парче територија на групата.
Оттогаш, организацијата што некогаш го развеа знамето на самопрогласениот калифат низ Ирак и Сирија, метастазираше во потрадиционална терористичка група – тајна мрежа на ќелии од Западна Африка до Југоисточна Азија, ангажирани во герилски напади, бомбашки напади и насочени атентати.
Ниту една од филијалите на групата не била толку немилосрдна како Исламска држава-Хорасан, која е активна во Авганистан, Пакистан и Иран, а се стреми да ја напаѓа и Европа и пошироко. Американските власти велат дека групата го извршила нападот во петокот во близина на Москва, при што загинаа голем број луѓе, а многумина други се ранети.
Во јануари, Исламска држава Хорасан, или ИСИС-Х, изврши двојни бомбашки напади во Иран во кои загинаа голем број луѓе и беа уште ранети стотици на комеморацијата за поранешниот ирански генерал Касим Сулејмани, кој беше убиен во напад со американско беспилотно летало четири години претходно.
„Заканата од ИСИС“, рече директорката на националното разузнавање, Аврил Д. Хејнс, месецов во Сенатот, „останува значајна контратерористичка грижа“. Повеќето напади „глобално преземени од ИСИС всушност се случија од делови на ИСИС што се надвор од Авганистан“, рече таа.
Генералот Мајкл Е. Курила, началникот на воената Централна команда, во четвртокот пред комисијата на Претставничкиот дом изјави дека ИСИС-Х „сѐ уште ги има способноста и волјата да ги нападне интересите на САД и на Западот во странство за мал период од само шест месеци и речиси без никакво предупредување“.
Американските специјалисти за антитероризам во неделата ги отфрлија сугестиите на Кремљ дека Украина стои зад петочниот напад во близина на Москва. „Моделот на функционирање беше класичен ИСИС“, рече Брус Хофман, научник за тероризам во Советот за надворешни односи.
Нападот беше третата концертна локација на северната хемисфера што ИСИС ја нападна во изминатата деценија, рече г. Хофман, по нападот врз салата Батаклон во Париз во ноември 2015 година (како дел од пошироката операција во која беа погодени други цели во градот) и самоубиствениот бомбашки напад на концерт на Аријана Гранде во Манчестер арена, Англија, во мај 2017 година.
Исламска држава-Хорасан, основана во 2015 година од незадоволни членови на пакистанските талибанци, изби на меѓународната џихадистичка сцена откако талибанците ја соборија авганистанската влада во 2021 година. За време на повлекувањето на американската војска од земјата, во август 2021 година ИСИС-Х изврши самоубиствен бомбашки напад на меѓународниот аеродром во Кабул, кога загинаа 13 американски војници и дури 170 цивили.
Оттогаш, талибанците се борат против ИСИС-Х во Авганистан. Досега, безбедносните служби на талибанците ја спречуваа групата да заземе територија или да регрутира голем број поранешни талибански борци, според американските претставници за борба против тероризмот.
Но нагорниот лак и опсегот на нападите на ИСИС-Х се зголемија во последниве години, со прекугранични напади во Пакистан и зголемен број сценарија во Европа. Повеќето од тие европски сценарија беа спречени, што ги увери западните разузнавачки служби дека можеби ова се смртоносните граници на способностите на групата.
Минатиот јули Германија и Холандија извршија координирани апсења насочени кон седум лица од Таџикистан, Туркменистан и Киргистан, поврзани со мрежата на ИСИС-Х, кои беа осомничени за планирање напади во Германија.
Тројца мажи беа уапсени во германската покраина Северна Рајна-Вестфалија поради наводни планови за напад на Келнската катедрала на новогодишната ноќ 2023 година. Рациите беа поврзани со три други апсења во Австрија и едно во Германија на 24 декември. Четворицата наводно дејствувале во поддршка на ИСИС-Х.
Американските и другите западни претставници за борба против тероризмот велат дека овие сценарија биле организирани од нискорангирани оперативци, кои биле релативно брзо откриени и спречени.
„Досега, ИСИС-Хорасан се потпираше првенствено на неискусни оперативци во Европа за да се обиде да ги развие нападите во свое име“, рече во ноември Кристин С. Абизаид, шефица на Националниот контратерористички центар.
Но постојат загрижувачки знаци дека ИСИС-Х учи од своите грешки. Во јануари маскирани напаѓачи нападнаа римокатоличка црква во Истанбул, убивајќи едно лице. Набргу потоа, Исламска држава, преку својата официјална новинска агенција Амак, ја презеде одговорноста. Турските сили за спроведување на законот приведоа 47 лица, од кои повеќето државјани на Централна Азија.
Оттогаш турските безбедносни сили почнаа масовни контраоперации против осомничените од ИСИС во Турција, Сирија и Ирак. Неколку европски истраги фрлија светлина на глобалната и меѓусебно поврзана природа на финансиите на ИСИС, според извештајот на Обединетите нации во јануари, кој ја идентификува Турција како логистички центар за операциите на ИСИС-Х во Европа.
Нападите во Москва и во Иран покажаа поголема софистицираност, рекоа антитерористичките агенции, што укажува на поголемо ниво на планирање и способност за црпење од локалните екстремистички мрежи.
„ИСИС-Х во последните две години се фокусираше кон Русија“, честопати критикувајќи го претседателот Владимир В. Путин во својата пропаганда, рече Колин П. Кларк, аналитичар за антитероризам во Суфан груп, безбедносно-консултантска фирма со седиште во Њујорк. „ИСИС-Х го обвинува Кремљ дека има муслиманска крв на рацете, повикувајќи се на интервенциите на Москва во Авганистан, Чеченија и Сирија“.
Значителен дел од членовите на ИСИС-Х се со потекло од Централна Азија, а има и голем контингент Централноазијци што живеат и работат во Русија. Некои од овие лица можеби се радикализирале и биле во позиција да послужат во логистичка функција, складирајќи оружје, рече Кларк.
Даниел Бајман, специјалист за антитероризам на Универзитетот Џорџтаун, рече дека „ИСИС-Х под своја закрила собра борци од Централна Азија и Кавказ и тие може да бидат одговорни за нападот во Москва, директно или преку нивните сопствени мрежи“.
Руските и иранските власти очигледно не ги сфатија доволно сериозно јавните и подеталните приватни американски предупредувања за неизбежен план за напад од ИСИС-Х, или беа дефокусирани со други безбедносни проблеми.
„Во почетокот на март, американската влада сподели информации со Русија за планиран терористички напад во Москва“, рече во саботата Адриен Вотсон, портпаролка на Советот за национална безбедност. „На 7 март издадовме и јавно упатство до Американците во Русија. ИСИС е единствено одговорна за овој напад. Немаше никаква вмешаност на Украина“.
Руските власти во саботата објавија дека уапсиле неколкумина осомничени за нападот во петокот. Но високи американски функционери во неделата рекоа дека сè уште копаат во минатото на напаѓачите и се обидуваат да утврдат дали тие биле распоредени од Јужна или Централна Азија за овој конкретен напад или веќе биле во земјата како дел од мрежата на поддржувачи што ИСИС-Х потоа ги ангажирала и ги поттикнала.
Специјалисти за борба против тероризмот во неделата изразија загриженост дека нападите во Москва и Иран би можеле да ја охрабрат ИСИС-Х да ги удвои напорите за напади во Европа, особено во Франција, Белгија, Британија и други земји што беа постојано напаѓани во изминатата деценија.
Во извештај на ОН, во кој се користи поинакво име за Исламска држава-Хорасан, се вели дека „некои поединци со потекло од Северен Кавказ и Централна Азија, кои патуваат од Авганистан или Украина кон Европа, претставуваат шанса за ИСИС-Х, која сака да врши насилни напади на Запад“. Во извештајот се заклучува дека има докази за „тековни и недовршени оперативни планови на европско тло спроведени од ИСИС-Х“.
Висок западен разузнавач идентификуваше три главни двигатели што можело да ги инспирираат оперативците на ИСИС-Х да нападнат: постоење на заспани ќелии во Европа, слики од војната во Газа и поддршка од говорителите на руски јазик што живеат во Европа.
Поради еден голем настан летово голем број антитерористички функционери грицкаат нокти.
„Загрижен сум за Олимпијадата во Париз“, рече Едмунд Фитон-Браун, поранешен висок функционер за борба против тероризмот на ОН, кој сега е висок советник на Проектот за борба против екстремизмот. „Таа би била премија како терористичка цел“.
