Дишењето под вода воопшто не е лесно. Додека рибите и многу водни животни вдишуваат кислород од водата користејќи ги своите жабри, други развиле креативни начини за вдишување на воздушни меурчиња од површината.
Некои животни можат да останат под вода неверојатно долго време. Но, кое животно може да го задржи здивот најдолго? И што му овозможува да го стори тоа?
Важно е да се направи разлика помеѓу две работи: колку долго животното може да преживее под вода (додека не умре) и колку долго свесно го задржува здивот, објаснува Вилко Ферберк, професор по екологија на Универзитетот Радбауд во Холандија.
На пример, мравките можат да преживеат неколку часа кога се насилно потопени, но дури и видовите што нуркаат не би останале под вода повеќе од една минута, вели Филип Метјуз, професор на Универзитетот во Британска Колумбија.
Исто така, за да го задржат здивот, животните мора да имаат бели дробови, додава морскиот зоолог Џон Спајсер од Универзитетот во Плимут.
Ова се однесува само на животни кои имаат бели дробови, но немаат жабри, како што се некои риби или водоземци кои делумно дишат преку кожата.
Апсолутни шампиони во задржување на здивот се слатководните желки, како што е Бландинговата желка (Emydoidea blandingii).
Во текот на зимата, овие желки влегуваат во состојба на хибернација (брумација) на дното на езерата и реките и можат да поминат месеци под вода, особено кога мразот ќе ги зароби под површината. Бидејќи се ладнокрвни, нивниот метаболизам се забавува на ниски температури, па затоа им треба многу малку кислород.
„Многу видови слатководни желки едноставно се „исклучуваат“ како што температурата паѓа и можат да останат под вода буквално со месеци“, вели Спајсер. Ако хибернацијата се смета за задржување на здивот, желките се недопирливи.
Сепак, тие имаат и мал „трик“ – можат да апсорбираат кислород од водата преку нивниот заден отвор, таканаречената клоака, која служи и за размножување и исфрлање на отпадни материи.
Големината е важна
Поголемите животни можат да го задржат здивот подолго бидејќи имаат поголеми резерви на кислород, но го консумираат побавно по единица маса.
Меѓу цицачите, рекордот го држи Клунестиот кит на Кувиер (Ziphius cavirostris), кој забележал нуркање од 222 минути (3,7 часа). Други импресивни нуркачи вклучуваат клунест кит на Арнукс (153 минути) и грбавиот кит (138 минути).
Китовите го постигнуваат ова со забавување на срцевиот ритам и метаболизмот, намалување на протокот на крв во помалку виталните органи и привремено „исклучување“ на црниот дроб и бубрезите. Нивните тела се исто така полни со специјализирани протеини (миоглобин и хемоглобин) кои складираат кислород.
Кога ќе им снема кислород, тие преминуваат на анаеробен метаболизам – процес кој произведува енергија без кислород, но создава млечна киселина како нуспроизвод.
Слоновите фоки можат да нуркаат и до два часа, но ова се случува најчесто кога се во опасност, објаснува Спајсер.
Ладнокрвните животни се уште поиздржливи
Додека китовите се шампиони меѓу топлокрвните животни, ладнокрвните видови бележат уште подолго задржување на здивот.
Слатководен крокодил (Crocodylus johnstoni) останал под вода дури 402 минути (6,7 часа) кога почувствувал закана. Но апсолутен рекордер е морската желка карета (Caretta caretta), која забележа неверојатно нуркање од 610 минути (10,2 часа), според студија од 2007 година. Други истражувања споменуваат максимум 480 минути (8 часа).
Овие животни имаат слични механизми за заштеда на кислород како цицачите, но имаат предност што не мора да трошат енергија за затоплување на своите тела. Нивниот метаболизам драстично опаѓа во ладни услови, па затоа можат да лежат мирно со часови на морското дно или да се кријат во подводни пештери, пренесува Лајвсајнс.
