Развојот на соларните фотоволтаични централи Осломеј 2 и ФЕ Битола 1 е сведоштво за посветеноста на нашата држава кон одржлива иднина. Овие проекти, поддржани од Европската банка за обнова и развој (ЕБОР), покажуваат како стратешките инвестиции во обновливи извори можат да ја намалат нашата зависност од фосилни горива, да создадат работни места за нашиот народ и да се усогласат со глобалните цели за енергетска транзиција.
Напредување кон енергетска независност
Нашиот енергетски сектор долго време беше доминиран од јагленот, при што РЕК Битола играше централна улога во нашиот енергетски микс. Сепак, појавата на фотоволтаици и сега проекти како Осломеј 2 и ФЕ Битола 1 означува значаен пресврт во нашиот пристап кон енергијата.
Централата Осломеј 2, со капацитет од 10 MW, ќе биде изградена на поранешниот рудник за јаглен, веднаш до првата фотоволтаична централа Осломеј 1. Оваа трансформација на индустриски отпад во центар за чиста енергија симболизира наша способност за иновации. Се очекува да ги намали емисиите на јаглерод диоксид за 14.700 тони годишно, што е значаен чекор кон нашите национални цели за декарбонизација.
Централата ФЕ Битола 1, уште поголема со 20 MW, треба да ги намали емисиите за 27.600 тони годишно, користејќи земјоделско земјиште помеѓу РЕК Битола и рудникот за јаглен Суводол.
Заедно, овие проекти ќе ни обезбедат почисти и поотпорни извори на енергија, ќе ја намалат нашата зависност од фосилни горива и ќе ја зајакнат нашата енергетска независност.
Овие иницијативи се дел од пошироко движење во нашата земја. Од јануари до 31 октомври оваа година, Регулаторната комисија за енергетика, водни услуги и услуги за управување со отпад (РКЕ) издаде лиценци за нови фотоволтаични централи со вкупен инсталиран капацитет од скоро 272 MW. Од 2022 година до денес, РКЕ има одобрено проекти со комбиниран капацитет од 822,65 MW. Овие бројки го одразуваат нашето забрзано посветување на соларната енергија и ја зацврстуваат позицијата на Македонија како регионален лидер во усвојувањето на обновливи извори на енергија.
Подобрување на капацитет за интеграција на обновливи извори
Секако, постојат и предизвици. Како што Македонија ја забрзува транзицијата кон обновлива енергија, подобрувањето на мрежната инфраструктура и оптимизирање на искористувањето на капацитетите се клучни за успехот на проекти како Осломеј 2 и ФЕ Битола 1. Македонија може да се справи со постоечките предизвици и да обезбеди ефикасна интеграција на обновливата енергија во националната мрежа преку усвојување на меѓународни најдобри практики.
Искористување на карти за капацитет за транспарентно планирање
Картите за капацитет се докажан инструмент за подобрување на транспарентноста на мрежата и ефикасноста на планирањето. Овие карти им обезбедуваат на инвеститорите детални податоци за достапниот мрежен капацитет, помагајќи им да идентификуваат оптимални локации за нови проекти без потреба од обемни надградби на инфраструктурата.
Во Белгија, мапата за пренос на Елја покрива високонапонски мрежи и специфицира дополнителни MW кои можат да се прифатат без инвестиции, распоредени по потстаница и тип на корисник. Слично, мапата за дистрибуција на Флувиус нуди увид во среднонапонски мрежи, вклучувајќи преостанат капацитет и проценети трошоци за поврзување.
За Македонија, усвојувањето на карти за капацитет им овозможило на инвеститорите да донесуваат информирани одлуки, да ги намалат доцнењата во поврзувањето и да ја поедностават интеграцијата на проекти.
Оптимизирање на ресурси со споделени поврзувања
Ефикасното искористување на постојната мрежна инфраструктура е клучно за справување со ограничувањата на капацитетот. Иновативниот систем за кабелско поврзување на Полска демонстрира како повеќе обновливи извори, како ветер и сонце, можат да споделуваат единствена точка на мрежно поврзување. Овој пристап:
- Максимизира користење на постојната инфраструктура.
- Ги намалува трошоците и влијанието врз животната средина преку оптимизирање на користењето на земјиштето.
Воведена во 2023 година, полската рамка за кабелско поврзување покажа непосредни придобивки во забрзувањето на интеграцијата на обновливите извори без значајни инфраструктурни надградби. Со имплементирање на слични регулативи, Македонија може да го оптимизира искористувањето на мрежата и да ја поддржи брзата експанзија на обновливата енергија.
Стратешко ширење на мрежата со зони за обновлива енергија
Долгорочното планирање на мрежата и стратешкото ширење се од суштинско значење за задоволување на идните енергетски потреби. Иницијативата за Конкурентни зони за обновлива енергија (CREZ) во Тексас нуди модел за усогласување на преносната инфраструктура со развојот на обновливата енергија. CREZ овозможи интеграција на 23 GW ветерна енергија преку 6.100 км високонапонски преносни линии.
Македонија може да го реплицира овој успех со идентификување на зони со висок потенцијал за обновлива енергија и соодветно координирање на ширењето на мрежата. Овој пристап би обезбедил мрежата да може да ја прифати идната енергетска побарувачка, истовремено минимизирајќи ги преносните тесни грла.
Транспарентни процеси за финансирање и набавки
Она што ги прави овие проекти особено пофалени е нивното придржување кон меѓународните стандарди во набавките и финансирањето, кои се олеснети од ЕБОР. Транспарентниот процес на набавка, управуван преку Порталот за е-набавки на клиенти на ЕБОР (ECEPP), кој трае од 26.11.2024 до 17.01.2025, обезбедува фер конкуренција и поттикнува учество од компании ширум светот преку отворен тендер од две фази. Оваа глобална размена на експертиза го подобрува извршувањето на проектите и обезбедува економичност.
Учесниците во процесот на набавка имаат пристап до детални технички и финансиски барања, временски рамки за договори и критериуми за подобност преку ECEPP. Оваа отвореност ја одразува нашата посветеност во поттикнувањето на доверба и одговорност во развојот на обновливата енергија која е критична за обезбедување на јавна и инвеститорска доверба.
Усогласување со европските цели за енергетска транзиција
Како кандидат за членство во Европската унија, енергетската стратегија на Македонија се усогласува беспрекорно со директивите на ЕУ. Проектите Осломеј 2 и ФЕ Битола 1 ги напредуваат целите на Зелената договор на ЕУ преку намалување на емисиите на јаглерод и промовирање на обновлива енергија.
Покрај тоа, овие проекти се придржуваат кон еколошката и еоцијалната политика на ЕБОР од 2019 година, обезбедувајќи дека тие испорачуваат чиста енергија и го заштитуваат локалниот биодиверзитет додека ги исполнуваат строгите еколошки стандарди што понатаму демонстрира посветеност на одржливост со која сите можеме да се гордееме.
Замислувајќи ја нашата одржлива иднина
Соларните фотоволтаични централи Осломеј 2 и ФЕ Битола 1 нудат план за тоа како ние, како нација, можеме да преминеме од зависност од јаглен кон одржлива енергетска иднина. Тие го истакнуваат значењето на трансформирањето на неискористеното или деградирано земјиште во продуктивни средства и го демонстрираат потенцијалот на јавно-приватни партнерства во поттикнувањето на енергетската транзиција.
Според мене, успехот на овие проекти е сведоштво за нашата колективна претпазливост, соработка и посветеност. Преку приоритизирање на обновливите извори, ние ја обезбедуваме нашата енергетска иднина и го трасираме нашиот пат за одржлив развој. Да продолжиме да ги поддржуваме и инвестираме во овие иницијативи, зашто тие се клучот за просперитетна и одржлива Македонија.
Стефан Вељановски
Авторот е доктор по економски науки
