Во извештајот, кој вчера го објави комесарката за човекови права на Советот, Дуња Мијатовиќ, пишува дека регионот многу години назадувал во барањето правда и одговорност за бруталните војни од 1990-тите во Хрватска, Босна и Косово, во кои загинаа повеќе од 130.000 луѓе.
„Влијанието на правните акции по тие војни, како што е формирањето на Судот за воени злосторства во Хаг, и апсењето и осудувањето на многу политички и воени лидери одговорни за масовните убиства, почнуваат да бледнеат и неказнивоста се враќа“, се вели во извештајот.
Националните судови значајно ја забавија правдата
Во него е наведено дека постоела надеж дека националните судови ќе продолжат да ги гонат илјадниците други сторители, но нивниот моментум драстично забави. Етнонационалистите се политички доминантни во регионот, промовирајќи говор на омраза и негирање на геноцид и други злосторства против човештвото.
„По судските процеси во Хаг, повеќето од луѓето кои отслужија казна и беа препознаени како воени злосторници се враќаат во своите заедници како херои, што сметам дека е поразително“, рече Мијатовиќ.
Нејзиниот извештај, „Справување со минатото за подобра иднина“, заклучува дека „времето истекува, а жртвите чекаат многу долго“.
„Уште полошо, наративите кои предизвикуваат поделби и омраза што ги предизвикаа војните во 1990-тите се враќаат и повторно добиваат сила. Ова не само што го загрозува помирувањето, туку го загрозува дури и мирот. Неуспехот целосно да се справиме со насилното минато во регионот има катастрофални последици за почитувањето на човековите права и владеењето на правото“, пишува во извештајот.
Извештајот забележува дека областите во северно Косово претежно населени со Срби неодамна покажаа точка на вриење. На 24 септември, имаше престрелка во близина на православен манастир во селото Бањска меѓу силно вооружена паравоена група Срби и косовската полиција. Тројца српски вооружени лица и еден полицаец од етничкото албанско мнозинство беа убиени во судир за кој владата во Приштина го обвини српското раководство во Белград.
Во Босна и Херцеговина, се наведува во извештајот, половината од земјата управувана од Срби, Република Српска, која беше создадена главно со етничко чистење во војната од 1992-1995 година, е предводена од милитантниот сепаратист, Милорад Додик, кој го опишува геноцидот во Сребреница во 1995 година како „измислен мит“. Додик и српскиот претседател Александар Вучиќ имаат блиски врски со Москва.
Во својот извештај, Мијатовиќ, чиј мандат истекува во март 2024 година вели дека руската поддршка за српските десничарски активисти и организации е повеќеслојна и се протега од поддршка за онлајн активности па сѐ до воена обука.
Минатата недела, украинскиот претседател Володимир Зеленски предупреди дека Владимир Путин планира да поттикне обновен конфликт во поранешна Југославија.
„Обратете внимание на Балканот. Верувајте ми, добиваме информации. Русија има долг план. Првиот е Блискиот Исток, а второто одвлекување на вниманието ќе биде Балканот. Ако земјите во светот не направат ништо сега, повторно ќе има таква експлозија“, рече Зеленски.
Македонија со собраниска одлука расчисти со Хашките случаи
Што се однесува до Македонија, во Судот за воени злосторства во Хаг се водеше еден судски процес за војната од 2001 година. Им се судеше на Љубе Бошкоски тогашен министер за внатрешни работи и на Јохан Тарчуловски кој во тој период беше телохранител на претседателот Борис Трајковски. Хашкото обвинителство водеше истрага за акцијата на македонските безбедносни сили во скопското село Љуботен во 2001 година во која беа убиени 10 Албанци.Во март 2005 година, и Бошкоски и Тарчуловски беа обвинети за кршење на законите или обичаите на војување. Три години подоцна, во јули 2008 година, Судскиот совет во Хаг го ослободи Бошкоски од обвиненијата, а Тарчуловски го осуди на казна затвор од 12 години.
Другите четири судски предмети за кои беше подигнато обвинение во Хаг, за 13-мина киднапирани Македонци од страна на ОНА, затворањето на вентилите од Липковското езеро и водата за кумановчани, малтретирањето на градежните работници од Маврово и за водството на ОНА, беа вратени во Македонија. Наместо во судска процедура и завршница, овие случаи беа затворени со собраниска одлука и донесување на Законот за амнестија.
Во мај 2015 година Комитетот на Обединетите Нации (ОН) за тортура од Македонија побара до крај да се спроведат македонските хашки случаи, а амнестијата да не важи.
„Според меѓународното право, случаите на злосторства против цивилно население, случаи на тортура и мачење не застаруваат и не може да подлежат на амнестија. Комитетот за тортура на ОН е сериозно загрижен дека со Законот за амнестија ќе се обезбеди обвинети за кршење на човековите права од конфликтот во 2001 година да поминат неказнето“, пишува во извештаите од 2015 година на Комитетот за тортура на Обединетите нации и на Амнести интернешнел.
