Иако Македонија го усогласила својот Закон за енергетска ефикасност со Директивата на ЕУ за енергетска ефикасност и Директивата за енергетска ефикасност на зградите, спроведувањето на овие закони не е на потребното ниво. И покрај воспоставувањето на Националниот акциски план за енергетска ефикасност (НАПЕЕ), барањата за сертификација на енергетската ефикасност на зградите не се применуваат целосно како што е предвидено со законодавството. Овој јаз меѓу политиките и практиката открива значајни проблеми што мора да се адресираат ако сакаме да ги постигнеме нашите цели за енергетска ефикасност.
Еден од главните проблеми е ограничениот човечки и технички капацитет во рамките на министерствата и општините. Овие тела се борат да го усвојат и спроведат потребното законодавство поради недостаток на ресурси. Без соодветна инфраструктура и експертиза, тешко е амбициозните политики да се претворат во практични резултати.
Дополнително, структурата на Фондот за енергетска ефикасност сè уште е во фаза на развој, и постои неизвесност околу неговото ефективно спроведување. Општините, кои играат клучна улога во создавањето и спроведувањето на локалните програми за енергетска ефикасност, често немаат доволно ресурси и поддршка за да ги исполнат своите обврски. Ова води до фрагментирани напори и неконзистентности низ целата земја, што понатаму го одложува напредокот кон нашите национални цели.
За да ги надминеме овие предизвици, мора да ги зајакнеме постоечките рамки и да се осигураме дека НАПЕЕ е целосно поддржан и ажуриран за да ги одразува новите реалности и технолошките напредоци. Развивањето на Национален план за згради со речиси нулта потрошувачка на енергија (NZEB План) е неопходен чекор. Овој план би поставил јасни цели за намалување на потрошувачката на енергија во новите и постоечките згради преку промовирање на подобри дизајни и реновации кои даваат приоритет на енергетската ефикасност и одржливост.
Подобрувањето на одговорноста на владата е исто така клучно. Со јасно дефинирање на улогите и одговорностите во рамките на различни владини тела, можеме да се осигураме дека сите, од Министерството за енергетика до локалните совети, ја знаат својата улога во промовирањето на енергетската ефикасност. Воспоставувањето на Национален совет за енергетска ефикасност би можело да помогне во координацијата на овие напори и да осигура дека сите страни работат заедно кон заеднички цели, избегнувајќи ги бирократските доцнења што нè забавиле во минатото.
Разбирливо е дека правењето на поенергетски ефикасни домови и бизниси може да биде скапо на почеток. Поради тоа, предложениот Фонд за енергетска ефикасност (ФЕЕ) и новите финансиски поттици се многу важни. Грантови, даночни олеснувања и кредити со ниски каматни стапки би им помогнале на сопствениците на домови и бизниси да инвестираат во мерки за заштеда на енергија, што би го стимулирало економскиот раст и би ја намалило нашата зависност од увезена енергија.
Мислам дека е неопходно и воведувањето на задолжителни енергетски ревизии и енергетски сертификати за перформанси (ЕСП) за зградите. Редовните ревизии и транспарентното известување ќе помогнат во одржувањето на високи стандарди за ефикасност, особено во големите згради и објекти од јавниот сектор, осигурувајќи дека енергетската ефикасност станува стандардна практика наместо исклучок.
Инвестирањето во програми за обука и сертификација осигурува дека оние кои се одговорни за дизајнирање, имплементирање и управување со мерките за заштеда на енергија се добро обучени и компетентни. Оваа инвестиција во луѓе е од суштинско значење за да се осигураме дека нашите политики се ефективни и покажуваат вредност за вложените средства.
Исто така, ни се потребни нови правила за мониторинг, известување и независна евалуација, кои треба да бидат за одржување на интегритетот и одговорноста. Со редовно оценување на нашиот напредок и отвореност за тоа што функционира, а што не, можеме да се осигураме дека нашите напори за енергетска ефикасност остануваат на вистинскиот пат. Ваквиот вид на надзор е неопходен за изградба на доверба и за осигурување дека нашите програми даваат вистински резултати.
Предложените измени на законите за енергетска ефикасност на Македонија нудат јасен пат кон правење на нашата земја поодржлива, енергетски ефикасна и економски отпорна. Сега е време владата да го направи овој клучен чекор напред. Да ги поддржиме овие промени и да ги направиме реалност.
Стефан Вељановски
(Авторот е доктор по економски науки)
