На 18 мај, Дерек Шолет, советник на Стејт департментот на САД и Габриел Ескобар, специјален пратеник на САД за Западен Балкан, пред Комитетот за надворешни односи на американскиот Сенат одговараа на прашања за американската политика на Западен Балкан.
Беше интересно, но и разочарувачки да се види и слушне како двајца американски дипломати и луѓе кои ја обликуваат политиката на Западен Балкан избегнуваат одговори и избегнуваат да даваат детални информации. Во нивните одговори употребија многу убави зборови како демократија, суверенитет и територијален интегритет, а пред сѐ го споменаа влезот во Европската Унија. За жал, остана на тоа, површни одговори без многу содржина. Бев разочаран.
Пред 30 години доживеав како САД, со министерот за надворешни работи Ворен Кристофер, безуспешно се обидуваа да ја придвижат крутата ЕУ за вистински ангажман во поранешната Југославија. Беше срамно со оглед на воените злосторства во тоа време.
Зошто му се додворува на Вучиќ?
Сè уште добро се сеќавам како претседателот Клинтон, по три години крајно брутална војна и геноцид во Босна и Херцеговина, реши да ја поддржи Босна и Херцеговина.
И затоа не ми е јасно, каква цел денес спроведува САД со својата политика на Западен Балкан?
Зошто прагматичните Американци го избраа српскиот претседател Александар Вучиќ за „силен човек“ на Западниот Балкан? Претседателот на Комитетот за надворешни односи, сенаторот Роберт Менендез, за време на сослушувањето со право праша зошто САД соработуваат со некој кој, како што Њујорк Тајмс исцрпно извести, негува блиски односи со криминалното милје. Зошто се додворува на личност стратешки сакана од Русија? Зошто бара блискост со Србија, која со својата етнонационалистичка политика – сите Срби во една држава – е една од катастрофалните причини за конфликтот во поранешна Југославија.
Враќање кон етнонационализмот?
Двајцата високи американски дипломати не можеа да дадат одговор на тие прашања. Врз основа на која анализа на некои земји од Балканот им се дава приоритет, а други се казнуваат?
Беа објавени неколку анализи за новиот курс на американската политика на Балканот. Се согласувам со некои од тие анализи. Дури можам и да разберам дека има причини зошто Американците бараат решение, кое за нив е наводно прагматично. Русија, Кина, Тајван – сите овие земји се повеќе во фокусот на светската политика отколку Балканот. Сепак, тоа не е причина да се поддржат хегемонистичките политики во регионот на Западен Балкан, со цел да се воспостават нови односи на моќ и во исто време да се жртвуваат земји како Босна и Херцеговина, Црна Гора или Косово.
Дали Босна и Херцеговина навистина сака да се турка понатаму во етнонационализам? Иако се тврди дека токму против овој етнонационализам се води борба?
Индиректна помош за сецесионизмот
Иако претседателот на помалиот ентитет во Босна и Херцеговина, Република Српска, Милорад Додик, се обидува да биде под контрола со санкции и предупредувања, индиректно му се помага во спроведувањето на неговите сецесионистички планови. САД одлучија да се борат против корупцијата на Западен Балкан и санкциите, а сепак ги поддржуваат најкорумпираните политичари.
Да се потсетиме како сегашниот американски претседател Џо Бајден на поранешната функција како сенатор пред истата комисија во април 1993 година со својот извештај „Да се застане против агресијата: Милошевиќ, босанската република и совеста на Западот“ повика да ѝ се помогне на Босна и Херцеговина за да прекине војната.
Без стратегија и опасно
Дали претседателот Бајден го одобрува она што Стејт департментот го прави денес? Дали знае дека актуелната американска политика токму ги навредува жртвите на етничките цели на војните од 1990-тите?
Ден по сослушувањето, американскиот претседател Бајден го предложи Џејмс О’Брајан за нов потсекретар за Европа и Евроазија во Сенатот. Во 1995 година, О’Брајан учествуваше во изготвувањето на Дејтонскиот мировен договор и работеше во времето кога бев висок претставник во Босна и Херцеговина во групата експерти за реформа на Уставот, која јас ја основав. Тој е искусен адвокат и поранешен специјален пратеник на САД за Западен Балкан, кој добро ја познава Босна и Херцеговина и регионот.
Се надевам дека со неговото назначување во Вашингтон сепак разбраа дека мора да се направи промена на курсот што ќе ја насочи сегашната американска политика кон Западен Балкан, која е штетна, без стратегија, без резултати и опасна, на нов пат. Но, сѐ додека Дерек Шолет, кој ја крои политиката кон Западен Балкан, е советник во Стејт департментот на САД, за жал можам да бидам само полуоптимист.
ЕУ слепо ги следи САД
По последното избивање насилство на северот на Косово, во кое милитантните српски демонстранти ги повредија војниците на КФОР, САД, сосема неразбирливо, еднострано најавија санкции против Косово. И во овој случај САД, како и ЕУ, речиси воопшто и не реагираат на провокативната српска политика. Напротив. Тоа што Вучиќ од Белград ги спречува косовските Срби да се интегрираат во државата Косово, ЕУ и САД едноставно го прифаќаат. На косовскиот премиер Албин Курти дури и не му се дава поддршка, бидејќи очигледно не сака да биде вклучен во американските планови.
Зошто ЕУ и Германија речиси слепо ги следат САД? Тоа што ЕУ не е способна да биде самокритична и ја прави истата грешка како пред 30 години со воениот злосторник Слободан Милошевиќ е доказ за нејзината неспособност.
Пресуда која менува сè
На 31 мај, Хашкиот трибунал ја донесе својата конечна пресуда во 20-годишното судење во кое беа вклучени двајца водечки функционери на српската државна безбедност во војните во 1990-те во Босна и Хрватска. Секој од нив доби по 15 години затвор, меѓу другото, за организирање заеднички злосторнички потфат и протерување на несрпското население во Босна и Херцеговина, како и во Хрватска.
Главниот обвинител Серж Брамерц јасно кажа: „Оваа пресуда менува сè.“ И навистина: оваа пресуда треба да има големо влијание врз оценката на војната во тоа време. Тоа е доказ дека Србија активно учествувала во војната против Босна и Херцеговина. По оваа пресуда, таа војна никогаш повеќе не може да се нарече „граѓанска војна“. Сега конечно и официјално е потврдено, она што сите ние всушност цело време го знаевме: Србија во тоа време беше активно вклучена во војната.
Но, сега се поставува прашањето дали оваа пресуда ќе промени нешто во ЕУ и САД во однос на денешната политика кон Западен Балкан. Дали сепак сите ќе гледаат на Александар Вучиќ и Србија како главни актери на Западен Балкан и ќе им се додворуваат? Зарем не е конечно време за одлука за промена на политиката и давање предност на поинаква политика на Западен Балкан? Политика, во која ќе има последици за виновниците и сторителите на злосторствата, а жртвите конечно ќе бидат сослушани.
Кристијан Шварц-Шилинг (Christian Schwarz-Schilling)
