Повеќе од една деценија Навални беше најистакнатиот противник на рускиот претседател и негова најголема политичка закана. Со текот на годините беше под државен надзор, физички нападнат и затворен. А сепак, во јануари 2021 година, откако закрепна од речиси фаталниот напад со нервниот агенс „новичок“ во Германија, тој реши да се врати во Русија, знаејќи дека најверојатно ќе биде приведен по пристигнувањето, пишува Политико.
Затворен и често изолиран во самица, Навални видно ослабе во текот на трите години во рускиот казнен систем. Но, дури и изолиран на далечниот север на земјата, тој сепак можеше да достави пораки до своите поддржувачи, придонесувајќи за планот за мобилизирање на опозицијата за време на претседателските избори овој викенд.
На 1 февруари на неговата корисничка сметка на Икс беше објавена порака со која се обележани неговите први инструкции пред претседателското гласање што ќе се одржи овој викенд.
„Ми се допаѓа идејата гласачите против Путин да излезат заедно на гласање во 12 часот“, напиша Навални. „Напладне против Путин“.
Овој план имаше свои предности. Протест ширум земјата би бил национален, легален и релативно безбеден. „Па, што можат да направат? Ќе ги затворат избирачките места во 12 часот? Ќе организираат акција за поддршка на Путин во 10 часот? Ќе ги регистрираат сите што дошле напладне и ќе ги стават на листа на недоверливи?“ додаде Навални.
Одамна е јасно дека изборите нема да бидат ниту слободни ниту фер: Путин е единствениот вистински кандидат, а сите негови истакнати критичари се мртви, затворени, во егзил или отстранети од гласачкото ливче. Но, со едноставно појавување во договореното време, Русите може да го изразат своето незадоволство и да го разоткријат гласањето – кое Кремљ сакаше да го организира како ултимативна пофалба за Путин по неговиот напад на Украина – како лажно.
Смртта на Навални нешто повеќе од две недели подоцна – официјално природна, жестоко оспорувана од неговите поддржувачи и семејството кои тврдат дека тој бил убиен – му даде нов поттик на движењето.
Откако илјадници Руси го издржаа студот и полицискиот кордон за да присуствуваат на неговиот погреб и да положат мал куп цвеќиња на неговиот гроб, мисијата на Навални ја презеде неговата вдовица и политички наследник Јулија Навалнаја. „Алексеј ги повика луѓето да учествуваат на овој протест и затоа ова е толку важно лично за мене“, рече таа неодамна во видеото каде ги повика Русите да се приклучат на настанот „за Навални“: „Сакам да го направам она што тој мислеше дека е правилно.“
Погребан на московските гробишта Борисово, Навални останува најмоќниот предизвикувач на Путин. Без оглед на тоа дали толпи Руси ќе излезат напладне во недела за да го изразат своето несогласување, неговата смрт дополнително го нагласи недостатокот на легитимитет на Путин.
„Дури и откако умре, Навални му нанесува најголема штета на Путин“, рече Максим Резник, исто така опозициски политичар од кого Навални ја презеде идејата „Напладне против Путин“.
„Тој го даде целиот свој живот за нашата слобода. Последното нешто што го направи беше да нè замоли да му дадеме 30 минути“, рече Резник.
На гласањето овој викенд, кое започнува денеска и завршува во недела, Путин во суштина се натпреварува со себе си од минатото. Рускиот претседател – кој дојде на власт во 1999 година и никогаш не учествувал во ниту една изборна дебата – има за цел да го надмине својот резултат на последните избори во 2018 година, кога официјално освои рекордни 77 отсто од гласовите. Уште подобар резултат би бил јавна потврда на тврдењето на Путин изнесено во февруари за време на годишниот говор пред федералното собрание: дека неговата војна против Украина е поддржана од „апсолутно мнозинство Руси“.
Сигурната победа на Путин се очекува да ја зголеми неговата самодоверба пред понатамошната ескалација на репресијата и уште една кампања на мобилизација за војна во Украина, на што предупредуваат аналитичарите. Тоа се исто така први избори од 2020 година, кога Путин го прекрши уставот со протуркување на промени кои му овозможија да се кандидира за уште два шестгодишни мандати.
„Целта е сето тоа да изгледа реално и да се разбуди привидот на мнозинската поддршка и да се заматат очите на Русите и на надворешниот свет на фактот дека Путин воопшто нема законско право да учествува на овие избори“, рече Екатерина Шулман, аналитичарка во Центарот Карнеги Русија Евроазија во Берлин.
„Овој ритуал се одржува бидејќи така се прави во последните 25 години. Тоа е начин системот да притисне контрол+С; да се спаси повторно“, додаде Шулман.
Бидејќи не постои опција за несогласување и изборите се одлучуваат во Кремљ, а не на избирачките места, „Напладне против Путин“ на Навални претставува една од ретките опции за изразување незадоволство на Русите кои му се спротивставуваат на претседателот. Како што рече Навални во својот твит, ваков неформален јавен собир ќе се спротивстави на „вистинските гласачи и фикцијата за електронско гласање“.
Смртта на опозицискиот лидер и големиот број луѓе кои се појавија на неговиот погреб му дадоа ново значење на овој трик. Различни опозициски личности сè уште предлагаат изборни стратегии: гласајте за кандидат кој не е Путин како Даванков; гласајте за повеќе кандидати и на тој начин поништете го гласачкото ливче или целосно бојкотирајте го гласањето.
Единствените кандидати кои се изјаснија против војната – Екатерина Дунцова и Борис Надеждин, кој се најде на светските насловни страници откако антивоени Руси чекаа во редици пред неговата изборна канцеларија – беа дисквалификувани на техничка основа.
Но, тие сепак постигнаа единствен консензус во охрабрувањето на Русите да излезат на гласање на пладне на 17 март, без разлика дали и како ќе гласаат потоа. „За време на погребот на Навални, луѓето сфатија дека ги има многу и дека има начин да го покажат своето мислење“, изјави Дунцова за Политико: „Во денешна Русија редиците станаа симбол на несогласување, начин да го изразите својот граѓански став. ”
Важно е дека планот им овозможува на Русите да го покажат своето неодобрување без да ги прекршуваат законите за протести – дури и ако тоа не е гаранција за безбедност.
„Путин на руските граѓани им ги одзеде речиси сите права што ги имаат, но не и ова засега“, рече Иван Жданов, сојузник на Навални, во видео на Јутјуб пред смртта на опозицискиот лидер.
Навалнаја го повтори повикот: „Што можат да направат? Да ги затворат избирачките места? Да не ги пуштате луѓето внатре?“
Сепак, планот можеби нема да помине како што сите се надеваат. Присуството на погребот на Навални се сметаше за суштински морален чин, посочува Шулман, но многу Руси кои се против Кремљ не сакаат да учествуваат на избори кои ги сметаат за корумпирани и валкани. Исто така, постои ризик опозицијата да не ја постигне целта со прикажување на голем број луѓе, имајќи предвид дека учесниците ќе бидат раштркани на стотици избирачки места низ целата земја.
