Економистите проценуваат дека оваа мерка може да донесе краткорочно олеснување за потрошувачите, но не значи многу за жителите од руралните средини далеку од супермаркетите.
„Не се вклучени малите продавници, само големите мултинационални компании, а ние не одиме таму“, вели пензионерката Ержебет Ристикс (68), која живее во Тизароф, село во еден од најсиромашните региони во Унгарија.
Ристикс, дијабетичарка, повеќе не може да си дозволи ни храна со ниска содржина на шеќер „бидејќи ужасно поскапеа“, а автобуските линии се премногу ретки, не може да купува во околните градови.
Друга пензионерка, 80-годишната Ержебет Форго, вели дека „боли што селата се изоставени“ од контролата на цените.
Инфлацијата повторно порасна во Унгарија, достигнувајќи 5,7 отсто во февруари, што е повисока отколку во која било од 27 членки на Европската унија. Потрошувачките цени низ ЕУ се зголемија во просек за 2,7 отсто.
Премиерот Орбан, кој ќе се кандидира за уште еден мандат следната година, ги ограничи маржите на супермаркетите на 30 основни прехранбени производи. Сега може да изнесува 10 проценти над големопродажните трошоци. Мерката, која вклучува производи како јајца, млеко и месо, ги иззема трговците со мали годишни приходи, со што се поштедуваат локалните трговци со мешана роба.
Набргу по стапувањето на сила на мерките, Орбан ги обвини странските трговци дека ги „ограбуваат Унгарците“ со своите „прекумерни и неоправдани зголемувања на цените“.
Наведувајќи маржи од 42 отсто на пилешки крилца или 70 отсто на јогурт, Орбан рече дека „итната интервенција“ е дизајнирана да ги заузда трговците кои „се грижат само за профит“.
Откако се врати на власт во 2010 година, националистичкиот лидер постојано се свртува против големите меѓународни трговски ланци што процветаа во неговата земја по падот на комунистичкиот режим, истиснувајќи ги помалку конкурентните домашни трговци со мешана роба.
Во последниве години, унгарските власти воведоа мерки за казнување на мултинационалните компании, додека парите на даночните обврзници се одлеваа во економските сектори како што се банкарството и телекомуникациите. Некои од овие големи домашни компании подоцна беа продадени на луѓе блиски до Орбан.
Но, големите европски синџири како СПАР, Лидл и Теско доминираат во малопродажниот сектор во Унгарија, па владата прибегна кон воведување протекционистички мерки, вклучително и данок на супер профит.
Минатата година австрискиот синџир супермаркети СПАР ја обвини унгарската влада за дискриминација на странски компании, а Врховниот суд на ЕУ пресуди во негова корист во посебен случај.
Здружението на унгарски трговци, кое ги претставува многу од водечките трговци во земјата, ги отфрли обвинувањата на владата за профитерство. Тие велат дека профитот се намалува или се претвора во загуба, при што мултинационалните компании мора да плаќаат даноци, за разлика од помалите унгарски ривали.
Дополнителен месечен товар од околу 3,7 милиони евра се очекува за СПАР поради контролата на цените, пишува сајтот за финансиски вести Портфолио.
Габриела Хајзлер, раководителка на СПАР Унгарија, предупреди на драстични мерки како што се можни отпуштања „доколку сегашната регулаторна средина не се подобри“.
Економистите предупредуваат дека трговците на мало би можеле да ги зголемат цените на другите прехранбени производи за да го надоместат изгубениот приход, што на крајот би имало спротивен ефект.
„Првично може да ја ограничи инфлацијата бидејќи се работи за широк спектар на производи“, изјави за АФП Дејвид Немет, водечки аналитичар во банката КиХ.
Орбан наметна слични ограничувања на цените во 2022 и 2023 година, кога инфлацијата се искачи на дури 26 отсто по руската инвазија на Украина.
Немет рече дека најновите мерки, како и претходните, долгорочно ќе ја „зајакнат инфлацијата“, при што цените најверојатно ќе се зголемат по постепеното укинување на ограничувањата, додаде тој.
Според Евростат, Унгарија заедно со Бугарија е на последно место по потрошувачка на домаќинствата во ЕУ во 2023 година.
Розалија Патак, невработена мајка на пет деца, се надева дека контролата на цените малку ќе го олесни животот. Во потрага по поволни цени, таа понекогаш оди со автобус до блискиот град за таму да ги набави „најевтините тестенини“.
„Сè е толку скапо. Не можеме да си дозволиме ниту салама, ниту риба“, вели 51-годишната жена, која сега собира пластични шишиња за дополнително да заработи.
