Распуштањето на Кнесетот беше иницирано од опозицијата и ќе се случи само ако ултраортодоксните коалициски партнери на Нетанјаху раскинат со него поради неговиот неуспех да донесе закон со кој нивната заедница би се ослободила од воена служба. Тоа е прашање кое жестоко ги подели Израелците, особено за време на моменталната војна во Појасот Газа.
Заканите од ултраортодоксните партнери би можеле да бидат само тактика, а многумина очекуваат Нетанјаху да постигне договор во последен момент. Но, денешното гласање е најсериозниот предизвик за владата на Нетанјаху откако почна војната, а падот на коалицијата би можел да има големи последици за Израел и тековната војна, пишува Асошиејтед прес.
Зошто ултраортодоксните одбиваат воена служба?
Повеќето еврејски мажи мора да отслужат речиси три години воена служба, по што следат години резервна служба. Еврејките служат две години. Но, политички моќните ултраортодоксни, кои сочинуваат околу 13 отсто од израелското општество, традиционално добиваат ослободувања ако студираат во религиозни училишта. Овие ослободувања и државни стипендии што многу студенти ги добиваат до 26-годишна возраст ја разгневија пошироката јавност.
По упадот на Хамас во 2023 година, Израел активираше 360.000 резервисти, најголемата мобилизација од војната на Блискиот Исток во 1973 година. Израел сега е вклучен во најдолгата активна војна во историјата на земјата, што доведе до исцрпување на силната војска.
Многу резервисти служеа неколку стотици дена во Газа. Некои резервисти одбиваат нови повици. Бројот на Израелци кои сè уште се јавуваат на резервната служба се намали толку многу што армијата се сврте кон социјалните медиуми за да се обиде да регрутира луѓе.
Ослободувањето од воена служба датира од 1948 година
Ослободувањето за ултраортодоксните Евреи датира од 1948 година, кога беше создаден Израел и мали групи еврејски свештеници беа ослободени од регрутација како одговор на уништувањето на еврејската традиција и вера за време на Холокаустот.
Но, под притисок на политички моќните религиозни партии, бројот на тие ослободени лица денес порасна на десетици илјади. Во 2017 година, Врховниот суд на Израел кажа дека исклучоците се нелегални, но постојаните продолжувања и тактиките на одложување од страна на владата спречија донесување на закон за замена.
Меѓу еврејското мнозинство во Израел, задолжителната воена служба генерално се доживува како место каде што се стекнуваат заеднички вредности. Токму затоа некои ултраортодоксни не сакаат нивните деца да служат.
„Тоа е мешавина од луѓе со многу различно потекло, многу различни идеи, некои луѓе со многу неморални идеи“, вели рабинот Ефраим Луфт, 66, од ултраортодоксното упориште Бнеи Барак. Луфт вели дека посветеноста на заедницата на почитување на еврејските вредности ја штити земјата исто колку и воената служба.
„Со илјадници години, еврејскиот народ силно се спротивставувал на какви било декрети што би ги принудиле да се откажат од својата вера. Тие ги дадоа своите животи за неа. Луѓето мора да разберат дека нема разлика помеѓу шпанската инквизиција и израелскиот закон за регрутација“, вели Луфт.
Зошто ултраортодоксните партии би сакале да ја соборат владата?
Две партии што припаѓаат на Харедим – што на хебрејски значи „богобојазливи“ – се клучни за коалицијата на Нетанјаху. И двајцата ќе мора да гласаат за распуштање на владата за да се започнат нови избори, вклучувајќи го и Шас, кој традиционално го фаворизира Нетанјаху.
Во понеделникот, портпаролот на Шаса изјави за ултраортодоксно радио дека партијата планира да гласа за распуштање доколку не се постигне напредок во разговорите. Друга партија, Дегел Ха Тора, се заканува дека ќе ја напушти владата од минатата недела.
„Всушност, тие навистина не се грижат за војната и економската состојба во земјата, туку само за интересите на нивната заедница. А централниот интерес на таа заедница е обезбедување ослободување од воена служба“, вели Шуки Фридман, експерт за односи меѓу религијата и државата.
Фридман и други експерти велат дека сегашниот систем не е одржлив. Поради високата стапка на наталитет, ултраортодоксните се најбрзо растечкиот дел од израелското население со годишна стапка на раст од околу 4 отсто.
Секоја година, околу 13.000 ултраортодоксни мажи ја достигнуваат возраста за регрутација од 18 години, но помалку од 10 отсто од нив всушност се пријавуваат. Упадот на Хамас од 7 октомври се чини дека разбуди одреден ентузијазам за служба кај ултраортодоксните, но не доведе до голем број апликации.
Што се случува ако парламентот се распушти?
Ако парламентот се распушти, ќе следат низа бирократски чекори, вклучително и дополнителни гласања, кои владата веројатно ќе ги одолговлекува со недели или месеци, истакнува Гаил Талшир, професор по политички науки на Еврејскиот универзитет.
Изборите во Израел се закажани за есен 2026 година. И Талшир и Фридман веруваат дека е малку веројатно парламентот да се распушти. Ако само една ултраортодоксна партија се воздржи, гласањето нема да помине, а друга не може да се свика шест месеци.
Сепак, постои можност рабините кои ги советуваат ултраортодоксните партии да кажат дека доволно долго чекале на законот за ослободување од воена служба бидејќи се под огромен притисок од своите заедници, објаснува Фридман.
Вчера, водечките харедимски рабини издадоа религиозен декрет во кој го нагласуваат својот став против воената служба, дополнително комплицирајќи ја способноста на ултраортодоксните политичари да преговараат. Војската издаде илјадници повици за регрутација до ултраортодоксната заедница, а оние кои одбиваат да служат можат да бидат уапсени.
Иако само околу десетина од нив беа уапсени откако се обидоа да ја напуштат земјата или за сообраќајни прекршоци, стравот што го предизвика ова е многу значаен.
Нетанјаху често ја наведува тековната војна како причина зошто Израел мора да обезбеди унифициран одговор на своите непријатели. Иако ултраортодоксните партии остануваат дел од коалицијата, тие сакаат војната да заврши што е можно поскоро, вели Талшир: „Харедимците мислат дека кога ќе заврши војната, притисокот врз нив ќе исчезне и ќе можат да го добијат својот закон за ослободување од воена обврска“.