Неговите зборови наидоа на одек, дури и кај оние кои заостануваат. Белгискиот министер за одбрана вети дека ќе го заврши „периодот на национален срам“ за време на кој земјата „не беше лојална на својот статус на основач на НАТО, туку се однесуваше како најпознатиот паразит во рамките на целата алијанса“. Дури и Исланд, кој нема оружени сили, разгледува начини како да биде „добар сојузник“.
За да се процени ситуацијата, треба да се земат предвид три клучни елементи: колку пари се издвојуваат, на што се трошат парите и колку се ангажирани сојузниците во заедничките мисии. Да почнеме, како што обично прават политичарите, со парите. На прв поглед, има многу што треба да се пофали. Сите освен десет од 32-те членки на НАТО ја исполнуваат моменталната цел за трошење два отсто од БДП за одбрана, во споредба со 25 прекршители пред една деценија. Италија и Шпанија, кои се меѓу најниските трошачи во алијансата, ветија дека ќе ја достигнат таа цел оваа година.
Но, тука главно завршуваат добрите вести. Имено, целта од два отсто се смета за застарена, на самитот што ќе започне на 24 јуни во Хаг, се очекува да се усвои нова цел од 3,5 проценти од БДП, со дополнителни 1,5 проценти за поддршка на инфраструктурата. Понатаму, фокусирањето само на процентите не е добар начин за мерење на борбената готовност. Членките долго време ги „пумпаат“ своите бројки со вклучување на буџетски ставки кои едвај се поврзани со одбраната.
Подобар показател за придонесот е на што всушност се трошат парите. НАТО бара од членките да издвојат најмалку 20 отсто од своите воени буџети за опрема. Практично сите членки го исполнуваат тој критериум, иако се очекува дека на самитот таа граница ќе се зголеми на една третина. Сепак, бројките не ја кажуваат целата приказна – важно е дали таа опрема служи за целите на колективната одбрана. Да ја земеме за пример Грција. Минатата година, таа потроши 36 отсто од својот воен буџет за опрема, меѓу највисоките проценти. Сепак, голем дел од тие пари се насочени кон спротивставување на Турција, друга членка на НАТО, а не на Русија.
Алијансата долго време се обидува да влијае на тоа каква опрема купуваат членките преку процесот на планирање на одбраната на НАТО. Преку овој механизам, сојузниците се согласуваат за набавка на опрема во согласност со оперативните потреби на алијансата. Но, две децении борба против џихадистите го нарушија тој процес. Многу членови инвестираа во разновидни системи, без многу координација.
Заканата од Русија сега го насочи фокусот. „Наместо да градат сили за разни потенцијални сценарија на повеќе фронтови“, сојузниците ќе бидат повикани „да се фокусираат првенствено“ на одвраќање на Русија, пишуваат Ангус Лапсли и адмиралот Пјер Вандие, двајцата претставници на НАТО одговорни за новиот циклус на планирање.
Сè уште не е јасно како ќе изгледа поделбата на задачите. Се очекува НАТО да усвои нови „цели за капацитет“ во јуни, кои ќе одредат каква опрема ќе треба да обезбеди секоја членка. Приоритет веројатно ќе им се даде на областите каде што Америка традиционално доминирала, но сега би можела да се повлече – како што се собирањето разузнавачки информации, длабинските напади или стратегискиот транспорт. Повеќе од три четвртини од членовите веќе се согласиле со новите планови, вклучувајќи ги и „оние кои вообичаено не ги прифаќаат“, забележува Вандие.
НАТО разгледува поголема специјализација. Шефот на Воениот комитет на НАТО, адмиралот Џузепе Драгоне, повика на пристап со „повеќе брзини“, според кој поголемите вооружени сили би го преземале главниот товар на проекцијата на моќ кон Русија, додека помалите држави би се фокусирале на поскромни, но остварливи задачи како што се логистиката или сајбер безбедноста. Ова веќе се случува до одреден степен.
Луксембург, со само 900 војници, е клучна точка во обезбедувањето сателитски комуникации од вселената и придонесува во програмата на НАТО за шпионски авиони. Исланд управува со системот за воздушна одбрана и надзор. Но, убедувањето на тврдоглави земји како Шпанија и Италија би можело да биде потешко. Планерите би можеле да ги искористат со тоа што ќе ги замолат да инвестираат повеќе во поморските ресурси.
Кога станува збор за реални оперативни ангажмани, НАТО има причина за оптимизам. Дури и најскржавите сојузници придонесуваат. На источниот дел, Шпанија командува со мултинационален контингент со големина на бригада во Словачка, а Италија во Бугарија. Португалските борбени авиони помагаат во патролирањето на небото над Балтикот. Речиси секоја мала земја-членка, од Хрватска и Албанија до Словенија, придонесува со војници на источниот дел на НАТО.
Поитно прашање е дали овие ограничени ангажмани ќе бидат зајакнати. Во случај на голема воена ситуација на исток, НАТО сака да може да собере околу 100.000 војници во рок од десет дена, што е значителен скок од 40.000 што моментално ги планира. Исто така се сака да се зголеми бројот на војници за уште 200.000 во рок од 30 дена. Без американски војници, Европејците ќе имаат тешкотии да се подготват да ги исполнат тие цели, освен ако не инвестираат значително повеќе во регрутирање. На крајот, парите сепак би можеле да бидат клучни.