Америка ги евакуира амбасадите
Загриженоста за можна израелска воена акција, но и за можен ирански одговор, го натера Вашингтон да повлече дипломати од Ирак во среда и да одобри доброволно повлекување на семејствата на американските војници од земјите на Блискиот Исток.
Не е јасно колку обемен би можел да биде израелскиот напад, но тензиите се зголемуваат со месеци, а израелскиот премиер Бенјамин Нетанјаху го повика Трамп да го искористи она што Тел Авив го смета за момент на ранливост на Иран за напад.
Трамп претходно го отфрли израелскиот план за напад, инсистирајќи дека сака да преговара за договор со Техеран што би ја ограничил способноста на Иран да произведува нуклеарно гориво. Пред две недели, тој кажа дека го предупредил Нетанјаху да не напаѓа додека траат преговорите меѓу САД и Иран.
Значајни потези од САД и Велика Британија
Не е познато колку Трамп се обидел да го одврати Нетанјаху од напад овој пат, но во последните денови тој стана помалку оптимист во врска со можноста за постигнување договор, особено откако врховниот лидер на Иран го отфрли предлогот со кој постепено ќе се укине правото на Иран да збогатува ураниум. Нетанјаху и претходно доаѓал до точка да ги бомбардира иранските објекти, но се откажувал во последен момент.
Веста за американското повлекување на персоналот од регионот и британското предупредување до превозниците за зголемените закани за поморската безбедност пристигна само неколку часа откако Трамп во подкаст за Њујорк пост изјави дека е „сè помалку убеден“ во успехот на преговорите со Иран.
Зошто Америка повлекува персонал? Трамп: Заклучете сами
Преговарачите на Соединетите Американски Држави и Иран треба повторно да се сретнат во недела, иако Трамп во понеделник изјави дека ставот на Иран во разговорите е „неприфатлив“. Според американските претставници, претставникот на Трамп, Стив Виткоф, сè уште планира да присуствува на таа рунда преговори, која треба да се одржи во Оман.
На прашањето за причините за повлекувањето на американскиот персонал од регионот, Трамп им рече на новинарите во средата во центарот Кенеди: „Ќе мора сами да го сфатите тоа“.
Британското предупредување дојде од агенцијата за надзор на поморскиот сообраќај, која објави дека е „свесна за зголемените тензии во регионот што би можеле да доведат до ескалација на воената активност со директно влијание врз морнарите“. Тие ги предупредија комерцијалните бродови што минуваат низ Персискиот Залив, Оманскиот Залив и Ормутскиот теснец да преземат дополнителни мерки на претпазливост.
Иран планира контранапад со балистички ракети
Според висок ирански функционер, иранската војска и влада веќе одржале кризни состаноци за тоа како да одговорат на евентуален израелски напад.
Техеран наводно има подготвен план што вклучува итен контранапад со стотици балистички ракети кон израелска територија. Во октомври 2024 година, Иран почна голем ракетен напад врз Израел во контекст на војната во Газа, но штетата тогаш беше ограничена, делумно поради помошта на САД во пресретнувањето на ракетите.
Трамп повторно разговарал со Нетанјаху во понеделник, но Белата куќа не објави детали од тој разговор. Трамп се сретна со членовите на неговиот совет за национална безбедност во Кампот Дејвид претходната вечер.
Остра реакција на Техеран
Министерот за одбрана на Иран, генерал Азиз Насирзадех, дополнително ги зголеми тензиите во средата порачувајќи дека Соединетите Држави ќе претрпат големи загуби ако преговорите не успеат и дојде до конфликт. „Америка ќе мора да го напушти регионот бидејќи сите нејзини воени бази се во наш дострел и ние ќе ги гаѓаме без никакви ограничувања во земјите домаќини“, кажа тој.
Техеран, исто така, остро реагираше на изјавите на американскиот генерал Мајкл Курила, командант на Централната команда, кој во вторникот им рече на пратениците дека им претставил на Трамп и на министерот за одбрана Пит Хегсет „низа опции“ за можни напади врз Иран. Сведочењето на Курила пред Комитетот за оружени сили на Сенатот, закажано за четврток, во меѓувреме е одложено без објаснување.
Иранската делегација во ОН ги осуди изјавите на Курила на социјалните мрежи, нарекувајќи ги „милитаризам“ што „поттикнува нестабилност“.
Иранската нуклеарна програма и можна осуда од ОН
Острата реторика доаѓа во момент кога Управниот совет на Меѓународната агенција за атомска енергија (ИАЕА) треба да се состане во Виена. САД, Британија, Франција и Германија поднесоа резолуција со која ќе го осудат Иран за неговиот брз напредок во неговата нуклеарна програма и кршењето на неговите обврски според договорот од 2015 година. Резолуцијата треба да се гласа во денес.
Таквата осуда би можела да послужи како правна основа за таканареченото враќање во првобитната состојба – повторно воведување на строги економски санкции што беа укинати според договорот од 2015 година. САД еднострано се повлекоа од тој договор во 2018 година, за време на првиот мандат на Трамп, што Иран го искористи како оправдување за напуштање на своите обврски. Европските потписници на договорот тврдат дека тој е сè уште правно важечки и дека санкциите можат повторно да се активираат.
Иранскиот министер за надворешни работи, Абас Аракчи, во среда на социјалните медиуми изјави дека усвојувањето на казната „ќе го принуди Иран силно да реагира “.
Нафта, воздухопловните сили и американската морнарица
Американскиот Стејт департмент не објави колку службеници ќе бидат повлечен од Ирак, но според информациите од Асошиејтед прес, станува збор за небитни вработени од амбасадата во Багдад и вработени и членови на семејствата од амбасадите во Бахреин и Кувајт. Повеќето од овие семејства се членови на морнарицата и морнаричкиот корпус, стационирани во Бахреин, дом на една од најголемите американски поморски бази во регионот.
Од 2018 година, нуклеарната програма на Иран значително напредна. Аналитичарите тврдат дека Иран сега е блиску до тоа да има доволно нуклеарен материјал за да изгради до десет боеви глави. Само изградбата на функционално оружје би можела да потрае уште неколку месеци, но многу високи израелски функционери веќе го сметаат таквиот напредок за неприфатлив и отворено се закануваат со воена акција.
Некои израелски безбедносни претставници веруваат дека имаат историска можност да решат проблем стар со децении. Во неодамнешните напади, Израел сериозно ги ослабе Хезболах и Хамас, два клучни сојузници на Иран во регионот, додека минатогодишните израелски воздушни напади, исто така, го оштетија противвоздушниот систем на Иран.
Израелскиот напад станува сè поризичен
Сепак, некои аналитичари предупредуваат дека Иран веќе почнал да ги обновува овие системи, што го прави израелскиот воен напад сè поризичен секоја недела. Исто така, не е јасно дали Израел може да нанесе одлучувачки удар на нуклеарната програма на Иран без американска воена помош.
Вчера цените на нафтата на американскиот пазар се качија над 68 долари за барел, највисоко од почетокот на април, кога Трамп воведе царини за речиси сите трговски партнери на САД. Конфликтот во регионот би можел дополнително да ги наруши испораките на нафта, како и новите ограничувања на САД за извоз од Иран.
Американскиот носач на авиони УСС Карл Винсон е во Арапско Море со недели. На бродот има повеќе од 60 авиони, вклучувајќи ги и најнапредните ловци Ф-35 со стелт технологија. Висок функционер на морнарицата изјави дека во моментов нема планови за преместување на носачот поради моменталната ситуација.
Соединетите Американски Држави имаат неколку десетици ловци и напаѓачки авиони во регионот, кои минатата година одиграа клучна улога во одбраната на Израел од ирански напади.