Логиката беше едноставна. Додека седиш на маса во некоја биртија и лигавиш ладен шприцер, ти си изложен на погледи од половината нагоре. Еден ден конечно се разделивме од нашите порхет и перлон кошули. Облековме „купечки“ или сошиени шизички кошулчиња и ги симнувавме од грб само заради голема потреба. Тоа во нашиот случај беше кога го препливувавме Вардар, кога одевме на систематски преглед или кога некој колега шизик ќе ни ја побараше кошулата „малку да ја поноси”. Предност во овие вообичаени маалски позајмици имаа тие што стекнале симпатија и сега сакаат да ја промовираат во женска „за озбилно”. Кога јаката на омилената кошула веќе не можеше да го издржи нашиот врат со „Тарзан фризура”, маалските шнајдерки ја превртува од другата страна и ти добиваш нова јака.
Купувањето кондури беше редок, но голем настан. Одиме со нашите сиромашни, но предобри родители „во град” и ги поминуваме сите можни продавници, за да бидеме после попаметни кога ќе ги споредуваме цените со квалитетот на чевлите по кои трагаме цел ден. Кога ќе окапевме од „шпацирање”, повторно се враќавме во првата продавница. Јас го облекувам истиот чевел со онаа „кашика” која е врзана со канап за столот, за да не ги доведе во искушение сите оние кои горат од желба да ја видат закачена во својот ходник.
Процедурата е класична. Најпрво се пробува десниот чевел, бидејќи со десната нога по цели денови шутиравме некоја топка и ногата секогаш беше поголема барем за половина број од левата. Тато и мама стојат и во тишина гледаат во избраниот чевел а потоа родителот со палецот и показалецот на својата десна рака го притиска врвот на чевелот. Погледнува накај продавачот кој стои „на услуга” во своето темно сино мантилче и му се обраќа: „Другар, имате еден број поголем?” Продавачот без збор се упатува кон чевелот и ја изведува истата стручна контрола после која и се обраќа на родителката со следните зборови: „Другарке, нема потреба. Чевелот е тамам!” Таткото не дозволува да биде изненаден и му се обраќа: „Нека се еден број поголеми, ќе ги израсне детето!” Продавачот поминува низ едно перде во магацинот и се враќа по неколку години со бараниот чевел означен како „еден број поголем”. Седам така комплетиран со двете обуени чевли на она столче и чекам. „Пооди малку сине” ми вели мама и јас во широк лак вртам неколку кругчиња во продавницата со кратко задржување пред огледалото на подот каде што гледам како моите детски нозе повремено излегуваат од чевлите.
Дома сме. Внимателно ја отвораме кутијата и ги вадиме чевлите. Во предниот дел на внатрешноста на чевлите („шпицот”) тато става грижливо стуткани весници, а мама во празната кутија црно-бели фотографии. Сестра ми си ги реди своите салфетки. Јас со обуените нови чевли веднаш истрчувам на улица и застанувам на највидното место. Околу мене стојат еден куп деца и долго гледаат удолу. Потоа сите (не претерано нежно) ги газат моите „ганц” нови чевли со традиционалната честитка: „Со здравје да си ги кинеш!”
Вториот културен настан на годината во социјализмот беа ѕидните тапети-постери. Цело Скопје навали во стоковната куќа „На-ма” да го види тоа чудо на науката и техниката. Похрабрите купуваа веднаш, а останатите стоеја настрана и поставува безброј прашања. Продавачката одговараше кратко: „Се продаваат ко алва!” Тоа беше најдобрата препорака и ние ја земавме ролната со избраниот пејсаж под мишка и итавме накај дома желни за нови возбуди.
И додека ги лепевме џиновските постери на ѕидот, цело маало беше надзорен орган со безброј (често контрадикторни) сугестии и предлози. Откако ги залепив сите парчиња преку целиот ѕид, се најдов на една патека среде голема шума во доцна есен! И бидејќи во ваков еден свечен момент премногу уживаш, од големата група советници секогаш ќе се најде некој експерт што ќе ти дофрли (на заминување) дека преостанатите лисја на дрвото не се добро споени и дека малку бегаат…
Откако ги изброив сите лисја, гранки, тревки, мравки, бумбари… на мојот ѕиден постер, отидов кај колегата Мице. Беше една цибрина накај минус 20 степени, на сонце. Мице дома стегнал греалка на тројка, се завиткал со шалче ‘ко ролат, термофор под мишка, топлинки обавезни, пие задимен чај и седи на Хималаи во својата соба! И додека вечниот снег на планинските врвови му виси над заледената глава, тој е длабоко задуман. Го прашувам што прави, а тој полека се врти кон снежните Хималаи на својот ѕид и филозофски одговара: „Правам планови за иднината”. „Ќе одиш на игранка?” прашувам конструктивно. „На пролет ќе кречам. Ќе удрам еден ваљак на постеров…”
Умре Џими Хендрикс за да им прави друштво на Џенис Џоплин и Џим Морисон. А ние ги жалевме повеќе од нашите пријатели и комшии, за да бидеме дел од светот. Мечтаевме за тој капиталистички запад со голема помош на фабриката за соништа позната како Холивуд. Тоа беа првите симптоми на нашата социјалистичка декаденција. Капитализмот пристигна и кај нас. Денес мечтаеме за Марс. Слушнавме дека таму имало подобри услови за живот.
Конечно сум на слободна територија шифра „Балкон” и одгледувам моменти. Лирски. Најефтини се. Само седиш и зјапаш. Магичната вселенска пигментација ги затемнува раскошните елипси на ноќта. Месечината ги расфрла своите сребрени насмевки по околните керамиди, дворови и далечни спомени. Како воздишка од гугутка едно топло ветре ја растресува црната јамболија на ноќта. Првите сончеви дијаманти блескаат на вратот на младото летно утро, како што е опишано во сите боенки и сликовници…
Ете. Такви бевме ние. Какви сте вие? Не знам. Напишете си своја колумна.
Братислав Димитров
