Софтверот, наречен Венап, првично беше лансиран во 2022 година како хибридна апликација која комбинираше услуга за пораки со телефонска линија за помош за граѓаните, дозволувајќи им да пријавуваат проблеми со комуналните услуги како што се прекини на електричната енергија или водата. Сепак, апликацијата сега се користи како канал преку кој Венецуелците можат да ја информираат владата за сè што може да се смета за бунтовничко или нелојално, предизвикувајќи тревога кај противниците на венецуелскиот претседател Николас Мадуро и организациите за човекови права.
„Оваа иницијатива претставува сериозна загриженост за приватноста, слободата на изразување и безбедноста, бидејќи промовира систем на социјален надзор и милитаризација на јавниот ред“, предупреди во соопштение онлајн активистичката група Венецуела син филтро. Министерството за информации на Венецуела не одговори на барањето за коментар за критиките кон апликацијата.
Страв од американска „промена на режимот“
Стравувајќи дека притисокот од САД, вклучително и неодамнешното овластување на претседателот Доналд Трамп за операции на ЦИА во Венецуела, може да предизвика немири, Мадуро минатиот месец ги повика вооружените сили да го надгледуваат создавањето на „новата апликација, за луѓето безбедно да можат да пријавуваат сè што ќе слушнат, сè што ќе прочитаат“. Ажурирањето на апликацијата следеше во рок од една недела.
Загриженоста на владата беше дополнително зајакната од фактот дека американската војска распоредува воени бродови, борбени авиони и до 10.000 војници во јужниот дел на Карипско Море, официјално за борба против трговците со дрога.
Операциите, за кои администрацијата на Трамп тврди дека резултирале со смрт на повеќе од 60 наводни „наркотерористи“, беа критикувани од Обединетите нации и некои американски пратеници. Тие изразија загриженост за злоупотребата на претседателските овластувања и, како што велат, вонсудските убиства без докази.
Контроверзна историја на апликацијата
Мадуро владее со Венецуела од 2013 година и се одржува на власт и покрај претседателските избори во 2024 година, за кои Западот тврди дека ги изгубил. Изборното тело, преполно со негови поддржувачи, го прогласи за победник и покрај обвинувања од страна на опозицијата за фалсификување на гласови, што владата ги негираше.
Кога избувнаа масовните улични протести по изборите, Мадуро ги повика граѓаните да го користат Венап за да пријавуваат активности на опозицијата.
Ова предизвика реакција од организациите за човекови права како Амнести интернешнал, кои предупредија дека апликацијата може да се користи „не само за ограничување на правата на луѓето на слобода на изразување и мирно собирање, туку и потенцијално да придонесе за нелегални апсења, притворања и други сериозни кршења на човековите права“.
Поради овие критики Венап беше отстранета од продавниците за апликации на Епл и Гугл.
Иако повеќе не може да се преземе, апликацијата никогаш не престана да работи. Оние што ја инсталираа пред август 2024 година сè уште можат да пристапат до неа, а владата создаде и мобилна верзија која работи преку веб-пребарувачи.
Мислењата на граѓаните се поделени
Во главниот град Каракас новинари на Си-ен-ен имаче редок увид во апликацијата. Од корисниците се бара да ја известат владата ако забележат дронови или присуство на „сомнителни лица“ во земјата.
Групите за човекови права ги повторија своите критики, изразувајќи загриженост за прогонот на дисидентите во земја каде што, според правната група Форо пенал, повеќе од 800 луѓе се зад решетки од политички причини – тврдење што владата го отфрла.
Меѓу корисниците кои ги поддржуваат целите на владата е жител на сиромашна населба на периферијата на Каракас. Зборувајќи анонимно од страв од одмазда, тој вели дека апликацијата одлично функционира за решавање на проблеми со комуналните услуги и дека нема да се двоуми да ја користи за да пријави други граѓани доколку почувствува дека земјата е нападната.
„Подготвени сме да ја браниме татковината, нашата земја, бидејќи сме добри револуционери!“, вели тој. Тешко е да се процени колку поддршка всушност има Мадуро. Според резултатите од изборите на опозицијата, кои Си-ен-ен ги оцени како веродостојни, Мадуро освоил околу 30 отсто од гласовите на минатогодишните избори. Слично на тоа, тешко е да се процени поддршката што би ја имала евентуална американска воена акција меѓу населението.
Апликацијата Венап може да биде една од причините зошто граѓаните се претпазливи во изразувањето на своите ставови. „Никогаш не би ни сонувал да го симнам. Страшно е што сега постои апликација преку која граѓаните можат да се пријавуваат меѓусебно“, вели за Си-ен-ен еден поддржувач на опозицијата, исто така под услов да остане анонимен. „Освен тоа, како знаеме дека апликацијата не нè шпионира? Ова е влада која ги шпионира сопствените луѓе“.
