Опасноста обично се крие во непосредната околина
Јовановиќ објасни како сликата за трговијата со луѓе драстично се променила од почетокот на 2000-тите, кога жртвите биле претежно странски жени кои биле донесени во Србија, затворени и физички контролирани. Денешната реалност, вели тој, е сосема поинаква.
„Меѓутоа, денес немаме таква ситуација. Кога зборуваме за жртви на трговија со луѓе, многу често тоа можат да бидат луѓе кои се движат целосно слободно, кои дури живеат во свои куќи, кои сè уште живеат со своите семејства и кои имаат обврска кон „трафикантите“ да направат нешто што е длабоко против нивните сопствени интереси и верувања и што ги дехуманизира“, кажа тој.
Една од најголемите заблуди е кои се всушност сторителите. Искуството на Центарот за заштита на жртвите на трговија со луѓе покажува дека опасноста не се крие од непознати лица, туку од непосредната околина.
„Статистиката која ја работевме покажува дека непознато лице е трговец со луѓе само во 13 проценти од случаите. Во повеќето случаи, тоа се луѓе познати на жртвата – пријатели, познаници. Ова е статистика кога зборуваме за општата популација, а кога зборуваме за деца, тоа е уште подраматично затоа што, кога станува збор за деца, во повеќето случаи трговците со луѓе се всушност родителите или блиски роднини“, нагласи Јовановиќ, додавајќи дека родителите речиси секогаш играат негативна улога кога децата се експлоатираат.
Црна статистика: Секоја година има сè повеќе жртви
Трговијата со луѓе не е нешто што се случува „некаде далеку“, туку е многу присутна и во Србија, предупредува Јовановиќ, спротивно на популарното мислење.
„Всушност, не е така. Трговијата со луѓе се случува и во Србија. Во последните пет години, секоја година добиваме сè поголем број пријави за сомневање за трговија со луѓе, а секоја година идентификуваме сè поголем број жртви. Така, во 2017 година имавме 127 сомневања, а оваа година веќе имаме повеќе од 200 сомневања, а веројатно ќе имаме двојно поголем број сомневања во споредба со пред пет години. Бројот на жртви исто така се зголемува, така што во 2021 година имавме 46, потоа 62 и така натаму. 66, потоа 72, ќе видиме колкав ќе биде тој број на крајот од оваа година, но дефинитивно е во пораст“, истакна тој.
Она што е особено загрижувачко за Србија е екстремно високиот процент на деца меѓу жртвите – речиси секоја втора идентификувана жртва е дете.
„На меѓународно ниво, според организацијата „Спасете ги децата“, се проценува дека приближно 30 проценти од жртвите се деца. Во нашата земја, тоа е околу 50 проценти, и мислам дека треба да се направи многу повеќе со децата без родителска грижа, децата во домовите, во вдомувачки семејства“, кажа тој.
Уделот на жените е исто така висок, бидејќи тие учествуваа со 69 проценти од сите жртви минатата година. Најчестите форми на експлоатација се сексуална и трудова експлоатација, принудно просење и принудување на извршување кривични дела.
Странските работници се исто така цел
Во последниве години, бројот на пријави за сомнителна трговија со луѓе чии жртви се странски државјани е во пораст, што е директно поврзано со растечкиот број работници кои доаѓаат да работат легално во Србија.
„Нелегалната миграција е речиси целосно запрена, но сега имаме легална миграција кога голем број странци доаѓаат во нашата земја за да работат и да останат тука. Се проценува дека во моментов околу 100.000 странски државјани живеат и работат во Србија. Тој број постојано расте и е неспоредливо поголем во споредба со некои други земји во регионот како што се Босна и Херцеговина, Македонија, Црна Гора или Албанија“, кажа тој.
Тој додаде дека повеќето работници доаѓаат од Непал, Индија, Бангладеш и Филипините, а многу од нив не зборуваат српски или англиски јазик, што ги прави уште поранливи. Бројките го потврдуваат тоа.
„На пример, во 2023 година имавме 20 пријави за сомнение за трговија со луѓе каде што жртвите беа странски државјани. Минатата година имаше 64 пријави, оваа година веќе имаме повеќе од 150 пријави“, кажа Јовановиќ. Како друг растечки тренд, тој ја истакна злоупотребата на интернетот и информатичките технологии за целите на регрутирање и експлоатација на жртвите.
Злосторство против човештвото и новиот закон
Јовановиќ потсети дека трговијата со луѓе е класифицирана во Кривичниот законик како злосторство против човештвото бидејќи остава трајни и разорни последици врз жртвите, менувајќи ги нивните животи и дехуманизирајќи ги. Со цел да се подобри системот за борба против ова злосторство, беше изготвен предлог-закон за спречување и сузбивање на трговијата со луѓе и заштита на жртвите, кој се очекува да биде усвоен во текот на следната година.
