По целосната руска инвазија во 2022 година, војната во Донбас ескалираше во конфликт на исцрпување, што ги чинеше двете страни стотици илјади жртви, ги претвори населбите во урнатини, а огромните области во калливи бојни полиња слични на Првата светска војна.
Украина сè уште држи околу 22 проценти од Донбас
Битките за градовите во Донбас, како Бахмут, станаа гробишта за украинските трупи, бидејќи војниците загинаа обидувајќи се да ги спречат руските напади со „човечки бранови“. И сепак, и покрај тоа што држи 22 проценти од Донбас, околу 6.600 квадратни километри, може да се очекува Украина да ги предаде своите најутврдени одбранбени линии.
Рускиот претседател Владимир Путин побара предавање на таа преостаната територија, вклучувајќи ги стратегиските височини и утврдените градови, како услов за завршување на војната. Украинскиот претседател Володимир Зеленски, политички и воено, не можеше да ѝ го отстапи Донбас на Русија, дури и да сакаше, без да ја остави својата земја во уште понесигурна позиција отколку што е сега.
Дури и ако на Русија ѝ се дозволи долгорочна де факто контрола врз територијата што веќе ја окупира во Украина, украинскиот устав претставува комплексен предизвик за какво било потенцијално откажување од слободна територија или де јуре признавање на руската контрола врз територијата што досега е окупирана од силите на Путин.
Уставот изрично му забранува на претседателот еднострано да одобрува какви било територијални промени, пропишувајќи дека територијата на Украина е интегрална и неповредлива, дека одбраната на суверенитетот на Украина е најважната функција на државата и дека сите територијални промени можат да бидат одлучени само со државен референдум распишан од парламентот – Врховната рада.
Зеленски постојано изјавува дека нема да се согласи на територијални отстапки. „Одговорот на украинското територијално прашање е веќе во уставот на Украина. Никој нема да отстапи од тоа, ниту ќе може. Украинците нема да му ја дадат својата земја на окупаторот“, рече тој пред девет дена по првите изјави на американскиот претседател Доналд Трамп дека територијалните отстапки би можеле да бидат основа за мировен договор.
Средбата во Вашингтон, каде што Зеленски е придружуван од врвните европски лидери и генералниот секретар на НАТО, Марк Руте, доаѓа откако Трамп им кажа на сојузниците дека Путин го сака украинскиот Донбас како услов за завршување на војната. Средбата в понеделник ќе биде и првата средба меѓу Зеленски и Трамп по жестоката дебата во Овалната соба во февруари.
Ова доаѓа по самитот меѓу Трамп и Путин во Алјаска во петокот, каде што Трамп нагло се откажа од барањето за прекин на огнот во корист на мировен договор, којшто се чини дека се базира на барањето на Путин за слободната украинска територија Донбас.
Не е јасно дали предлозите на Путин се само почетна точка за преговори или конечна понуда. Во секој случај, предлогот за отстапување на неосвоената територија со украинско мнозинство на Русија, каде што сè уште живеат стотици илјади украински цивили, се чини како невозможно барање.
Повлекување во замена за прекин на непријателствата
„Давањето на Донбас на Русија е правно, политички и стратегиски невозможно, а исто така би предизвикало сериозни поделби во нашето општество. Нашиот устав забранува каква било поделба на суверената украинска територија“, рече Олександр Мережко, претседател на парламентарната комисија за надворешни работи и член на партијата „Слуга на народот“ на Зеленски.
Понудата на Путин за замрзнување на фронтовските линии во замена за целиот Донбас јасно го исклучува прекинот на огнот додека не се постигне сеопфатен договор. Прекинот на огнот беше едно од клучните барања на Зеленски, во време кога Русија секојдневно ја напаѓа Украина со беспилотни летала и балистички ракети, а украинските сили полека се повлекуваат по клучните делови од бојното поле.
Според извори запознаени со руската понуда, Киев целосно би се повлекол од регионите Доњецк и Луганск, кои заедно го сочинуваат Донбас, во замена за руска обврска да ги запре нападите во јужните региони Херсон и Запорожје.
Дополнително, Русија би се откажала од мали делови од окупираната Украина во близина на Харков и Суми, со вкупна површина од околу 440 квадратни километри, во замена за тоа Украина да ги предаде 6.600-те квадратни километри што сè уште ги држи во Донбас.
Откажување од клучни височини и утврдени градови
Истите извори, исто така, наведоа дека Путин бара формално признавање на рускиот суверенитет над Крим, кој Москва го зеде од Украина во 2014 година. Воено, предавањето на преостанатата територија на Донбас на Путин би значело откажување од клучни височини и од утврдените градови Краматорск и Славјанск, што би ѝ овозможило на Русија да напредува во други делови од Украина доколку повторно се разгорат непријателствата.
„Земјата што нашите сили сè уште ја држат во Донбас е утврден бастион и претставува порта кон другите делови на Украина, која Русите лесно би можеле да ја користат како отскочна штица во секој нов напад. Таа земја не е само симболична. Таа е стратегиски витална“, додаде Мережко.
Економски, иако Украина веќе изгуби голем број клучни рудници во Донбас, понатамошните територијални загуби исто така би биле катастрофални. Сè додека не го запре производството пред седум месеци поради борбите, рудникот за коксен јаглен во близина на градот Покровск во Донбас беше единствениот извор на коксен јаглен во земјата, од витално значење за нејзината челична индустрија.
Во почетокот на целосната инвазија, производството на челик во Украина падна за 70 проценти, на 6,3 милиони тони. Аналитичарите од индустријата проценуваат дека ако рудникот Покровск биде целосно изгубен, производството на челик во земјата би паднало на само два до три милиони тони.
Трамп би можел да „залута на руска страна“
Со толку многу што може да се изгуби во таква нестабилна политичка средина, малкумина Украинци најдоа утеха во она што следеше по самитот во Алјаска, со брифинзи што сугерираа безбедносни гаранции за Украина моделирани според заемната одбрана „Член 5“ на НАТО, но надвор од Алијансата.
„Дали навистина очекуваме дека западните нуклеарни нации ќе реагираат решително против Русија во случај на нови напади врз Украина, ако не сме вистински член на НАТО? Не мислиме така“, заклучи Мережко.
„Само се надеваме дека европските лидери ќе успеат да го задржат Трамп фокусиран на клучните прашања кога ќе разговара со Зеленски во Вашингтон“, заклучи Мережко: „Без европски притисок, тој би можел да се сврти кон Русија, како стихот од песната на Френк Синатра: „мојот непостојан пријател, летниот ветер“.“
