Владата во Стокхолм претходно најави формирање специјални притворни единици во шведските затвори за малолетници на возраст од 15 до 17 години. Според новиот предлог, планот се проширува и на единици за затворање млади лица на возраст од 13 до 14 години. Според шведското министерство за правда, малолетните престапници би можеле да почнат да се испраќаат во овие притворни установи уште од следното лето.
Владата тврди дека промената ќе ја затвори законска дупка која ја злоупотребуваат бандите. Сепак, правните експерти, организациите за права на децата и социјалните работници предупредуваат дека намалувањето на границата нема да го намали криминалот и може да го загрози процесот на рехабилитација, пишува Дојче веле.
Големи разлики во ЕУ – границата од 10 до 16 години
Минималната возраст за кривична одговорност во Европа значително варира. Земји со граница под 14 години се Ирска (од 10 години, во зависност од кривичното дело), Холандија (од 12 години), Белгија и Унгарија (од 12 години, во зависност од кривичното дело) и Франција (од 13 години, во зависност од кривичното дело). Највисоката граница е во Португалија и Луксембург, каде што младите луѓе стануваат кривично одговорни дури на 16 години.
И покрај разликите, сите земји на ЕУ имаат посебни правосудни системи за малолетници под 18 години, каде што акцентот е ставен на образованието и рехабилитацијата, а не на казнувањето. Сепак, како што се интензивираат политичките дискусии за малолетничкиот криминал, линијата помеѓу заштитата и гонењето на малолетниците е сè понејасна.
Во земјите со повисоки граници, како што се Финска или Португалија, акцентот е ставен на социјалната реинтеграција. На други места, растечката загриженост за вклученоста на младите во насилниот криминал предизвикува повици за построги правила – тренд што сега е видлив во Шведска, како и во Германија.
Германија: Притисок за заострување на законот
Кривичниот закон во Германија ја поставува границата на одговорност на 14 години. Престапниците на возраст меѓу 14 и 17 години се судат на малолетнички судови, каде што акцентот е ставен на рехабилитација, општествено корисна работа и советување, а не на затворски казни.
Сепак, наведувајќи зголемување на насилството кај уште помладите луѓе, членовите на конзервативната ЦДУ на канцеларот Фридрих Мерц, како и политичарите од крајната десница, бараат возрасната граница да се намали на 12 години. Статистиката покажува дека бројот на деца осомничени за насилни злосторства се зголемил за 11,3 проценти во 2024 година, иако нивото е сè уште значително пониско отколку во почетокот на 2000-тите.
Како и во Шведска, застапниците за правата на децата и правните експерти се спротивставуваат на намалувањето на границата. Некои бараат прво да се спроведе истражување за тоа дали таков потег воопшто би го намалил бројот на кривични дела кај младите луѓе и какво влијание би имало врз децата.
Засега, германската влада покажува мал интерес за промени, држејќи се до пристапот „рехабилитација на прво место“ што долго време ја обликуваше филозофијата на малолетничката правда. Сепак, дебатата повторно се отвора, а одлуката на Шведска да ја намали границата би можела да послужи како инспирација за конзервативните пратеници.
Ирска: Најниската граница во ЕУ
Ирска има најниска возраст за кривична одговорност во ЕУ. Според Законот за деца, повеќето малолетници стануваат кривично одговорни на 12 години, но за сериозни кривични дела како што се убиство, убиство од небрежност или силување, кривично гонење е можно од 10 години.
Политиката предизвика критики од групите за човекови права, вклучувајќи ги УНИЦЕФ и Советот на Европа, кои препорачуваат минимална возраст од 14 години. Активистите во Ирска ги повикуваат пратениците да ја зголемат границата, тврдејќи дека сегашниот закон не ги исполнува современите стандарди за заштита на децата.
Ирската влада ја брани постојната рамка, посочувајќи на специјализирани судови за малолетници и програми за пренасочување кои се фокусираат на образованието и правдата засновани на помирување и градење доверба. Сепак, под зголемен меѓународен притисок, се разгледува ревизија на законодавството.
Зошто Данска го промени курсот
Примерот на Данска покажува дека треба да се биде внимателен. Во 2010 година, централно-десничарската влада ја намали границата на кривична одговорност од 15 на 14 години, надевајќи се дека ќе го запре малолетничкиот криминал. Две години подоцна, новата влада ја поништи одлуката. Истражувањата покажаа дека нема намалување на кривичните дела кај четиринаесетгодишниците. Исто така, беше утврдена врската помеѓу раното затворање и зголемениот рецидивизам.
За многумина во Брисел, ова е потсетник дека реформите на кривичниот закон можат да бидат политички популарни, но ретко даваат трајни резултати.
Прашањето за тоа колку млад може да биде некој за да биде казнет останува политички чувствително низ целата Европска Унија. Шведскиот предлог се вклопува во поширокиот тренд на поостра реторика за малолетничкиот криминал – но истражувањата, како што е данската студија од 2025 година, сугерираат дека раната криминализација може да ја отежни реинтеграцијата.
Истражувачи во САД, исто така, откриле дека раното затворање на малолетници негативно влијае на нивниот развој и често има долгорочни последици. Иако земјите од ЕУ се одлучуваат помеѓу одвраќање и рехабилитација, вистинскиот предизвик можеби не е колку ниско се спушта старосната граница, туку како општествата им помагаат на ранливите деца воопшто да не влезат во светот на криминалот.
