Сомнежи и критики кон ЕУ
„Сè уште верувам во Европската Унија“, нагласува Константин, студент од Нови Сад. Сепак, тој додава дека забележува сè повеќе изразени сомнежи, не само во однос на односот на ЕУ со Србија, туку и во начините на кои функционира Унијата. „Ми се чини сè појасно дека не нè гледаат како рамноправни, туку пред сè како да нè користат“, вели Константин.
Тој е еден од седумте млади луѓе со кои Дојче веле разговарале за нивните ставови кон ЕУ. Нивните одговори покажуваат различни перспективи, но и заеднички точки на незадоволство што го објаснуваат падот на поддршката за европска интеграција во Србија.
Помалку од половина од младите се за членство
Истражувањата потврдуваат дека овој пад станува сè поизразен. Според податоците од анкетата од октомври 2024 година спроведена од Младинскиот образовен форум, СЦИДЕВ и Младинската иницијатива за човекови права (ЈИХР), само 40 отсто од младите во Србија го поддржуваат членството во ЕУ.
Околу 40 отсто од младите веруваат дека Србија никогаш нема да стане членка на Унијата. Слични резултати се присутни и кај општата популација. Според анкетата на списанието Нова српска политичка мисла од 2025 година, помалку од 40 отсто од српските граѓани го поддржуваат членството во ЕУ. Ова е прв пат мнозинството да не е за европска интеграција.
Причини за разочарување
Релја, студент од Нови Сад, ги препознава потенцијалните придобивки од членството во ЕУ, како што се пристапот до пазарот на трудот и слободата на движење. Но, истакнува и загриженост. „Ако истото се случи како во Хрватска, ако пет отсто од населението ја напушти земјата за три години, тоа би значело околу 300.000 луѓе тука“, вели тој. „Не ми се допаѓа фактот што се претставуваат како промотори на демократијата, но молчат за авторитаризмот на режимот во Србија“, додава Релја.
Анастасија, поранешна студентка од Белград, има слични дилеми. Иако ги гледа потенцијалните економски придобивки од интеграцијата во ЕУ, таа е загрижена за влијанието врз малите бизниси и домашната индустрија. „Немам доволно информации за тоа што всушност значи членството. И очекував повеќе од ЕУ, особено кога студентите одеа во Стразбур и Брисел. Тоа беше повик за помош што воопшто не беше препознаен“, вели Анастасија.
Тешки противници
Јован од Нови Сад нема никакви сомнежи, тој е целосно против европската интеграција. Главните причини се потенцијалните демографски загуби, но и статусот на Косово. „Приклучувањето кон ЕУ би значело откажување од дел од територијата на нашата земја, односно признавање на независноста на Косово. Тоа е неприфатливо за мене“, вели Јован.
Вук, студент од Зрењанин, го наведува проектот Јадар како клучна причина за променетиот став на населението на Србија кон ЕУ. „Сигурен сум дека имал големо влијание. Се добива впечаток дека штетата врз животната средина не е важна за Унијата, туку само профитот“, вели Вук.
Младите се критични кон начинот на кој функционира ЕУ во Србија
Професорот по социологија на Универзитетот во Белград, Далибор Петровиќ, истакнува дека ставовите на младите не се фокусирани само на индивидуалните одлуки на ЕУ, туку и на поширокото чувство на политичка нееднаквост. „Постои чувство дека ЕУ наметнува услови без видливи придобивки за Србија. Во таков контекст, младите сè повеќе развиваат резерва кон европскиот проект“, рече професорот Петровиќ.
Тој особено го истакнува случајот со проектот Јадар како пример за неправеден третман кон локалната заедница. „Прашањата поврзани со животната средина се егзистенцијални овде. Ако последиците за животната средина се игнорираат, а не се нудат убедливи придобивки, природно е да се формира отпор“, додава тој.
„Многу студенти велат дека не се против ЕУ, но не сакаат нивната земја да биде пасивен учесник во неа. Тие сакаат партнерство, а не потчинување“, рече Петровиќ.
Тој додава дека, и покрај нивните проевропски ставови, им станува сè потешко да го бранат своето мислење пред своите колеги. „Го гледам тоа како еден вид лична резигнација. Не мислам дека овие млади луѓе се антиевропски настроени, барем не мнозинството. Но, тешко им е да ја бранат својата проевропска ориентација пред своите колеги од десницата, кои велат: „Видете, гледате дека Европската Унија воопшто не се грижи за нас“. И изгледа дека се во право“, заклучи Петровиќ.
Амбивалентен став кон иднината
И покрај разочарувањето, младите луѓе не ја затвораат вратата кон европската перспектива на Србија. Иако некои од нив изразуваат силно противење, мнозинството покажува амбивалентен став, тие сакаат тесна соработка, но под услови на поголем принципиелен и појасна поддршка за демократските процеси во земјата.
„Сè уште верувам, но не знам колку долго“, вели Константин.
