Криза што оди подалеку од екологијата
Извештајот „Глобален преглед на животната средина“ (ГЕО), кој го подготвија 200 истражувачи за Програмата на ОН за животна средина, нагласува дека климатската криза, уништувањето на природата и загадувањето повеќе не можат да се гледаат исклучиво како еколошки проблеми. „Сето тоа ја поткопува нашата економија, безбедноста на храната, безбедноста на водата, здравјето на луѓето. Тие се исто така прашања од националната безбедност, што доведува до конфликти во многу делови од светот“, кажа професорот Роберт Вотсон, копретседател на проценката.
Сите еколошки кризи се влошуваат како што расте глобалната популација и бара повеќе храна и енергија, од кои поголемиот дел се произведува на начини штетни за планетата. Иако одржлив свет е можен, експертите велат дека тоа бара политичка храброст.
„Ова е итен повик за трансформација на нашите човечки системи пред колапсот да стане неизбежен“, рече професорот Едгар Гутиерез-Еспелета, втор копретседател и поранешен министер за животна средина на Костарика. „Науката е добра. Решенијата се познати. Она што е потребно е храброст да се дејствува во обемот и брзината кои ги бара историјата“, кажа тој, додавајќи дека прозорецот за дејствување „брзо се стеснува“.
Политички пречки и неуспех на договор
Експертите се свесни за тешката геополитичка ситуација, при што Соединетите Американски Држави под водство на Доналд Трамп, заедно со некои други земји и корпоративни интереси, активно работат на блокирање или откажување на еколошките акции. Вотсон, поранешен претседател на водечките меѓународни научни тела за климата и биодиверзитетот, вели дека јавноста мора да бара одржлива иднина за своите деца и внуци. „Повеќето влади се обидуваат да одговорат“.
Извештајот ГЕО, кој оваа година е долг 1.100 страници, обично е придружен со резиме за креаторите на политиките договорено со сите земји. Сепак, овој пат договор не беше постигнат поради силните приговори од земји како Саудиска Арабија, Иран, Русија, Турција и Аргентина на споменувањето на фосилните горива, пластиката, намаленото внесување на месо и други прашања.
Во изјава на Обединетото Кралство во име на 28-те земји се вели: „Сведоци сме на обиди да се пренасочи вниманието кон ставање под прашање на научната природа на овој процес. Нашите делегации целосно го почитуваат правото на секоја земја да ги заштити своите национални интереси и права, но науката не е предмет на преговори“.
Цената на непреземање ништо е многу повисока
Извештајот ГЕО нагласува дека трошоците за дејствување се значително пониски на долг рок од трошоците за неактивност. Се проценува дека придобивките само од климатските активности би можеле да достигнат 20 трилиони долари годишно до 2070 година и дури 100 трилиони долари до 2100 година.
„Ни требаат визионерските земји и приватниот сектор да препознаат дека може да се добие повеќе со решавање на овие проблеми отколку со нивно игнорирање“, кажа Вотсон. Гутиерез-Еспелета истакна неколку „критични вистини“ од извештајот: еколошките кризи се политички и безбедносни закани што ја загрозуваат социјалната кохезија.
Денешните влади и економски системи го изневерија човештвото, а финансиската реформа е клучна за трансформацијата. „Политиката за животна средина мора да стане ‘рбет на националната безбедност, социјалната правда и економската стратегија“, кажа тој.
Специфични трошоци и предложени решенија
Еден од најголемите проблеми е штетата врз животната средина од 45 трилиони долари годишно предизвикана од согорувањето на јаглен, нафта и гас, како и загадувањето и уништувањето на природата поради индустриското земјоделство. Најголемата цена, од 20 милијарди долари, ја сноси прехранбениот систем, проследена со сообраќајот со 13 милијарди и производството на електрична енергија од фосилни горива со 12 милијарди долари.
Овие трошоци – кои економистите ги нарекуваат екстерналии – мора да бидат вклучени во цената на енергијата и храната за да ја одразат нивната вистинска вредност и да ги насочат потрошувачите кон позелени избори, смета Вотсон. „Затоа ни се потребни мрежи за социјална сигурност. Треба да се осигураме дека најсиромашните во општеството нема да бидат оштетени од зголемените трошоци“.
Интересите го попречуваат напредокот
Извештајот предлага мерки како што се универзален основен приход, данок на месо и субвенции за здрава храна базирана на растенија. Исто така, се наведува дека има околу 1,5 трилиони долари еколошки штетни субвенции за фосилни горива, храна и рударство.
Овие субвенции мора да се укинат или пренаменат. Вотсон забележа дека енергијата од ветер и сончева енергија е поевтина на многу места, но е попречена од лични интереси во фосилните горива. Климатската криза може да биде уште полоша отколку што се сметаше.
„Веројатно ја потценуваме големината на климатските промени“, кажа тој, додавајќи дека глобалното затоплување е веројатно на горната граница на проекциите на ИПЦЦ. Само елиминирањето на субвенциите за фосилни горива би можело да ги намали емисиите за една третина, заклучува извештајот.
