Државен удар на пазарот на чипови
Во изјава до холандскиот парламент, министерот за економија наведе „сериозни недостатоци во управувањето и дејствата во рамките на Нексперија“ кои „претставуваат закана“. Тој истакна дека мерката е исклучително ретка и е наменета исклучиво за обезбедување континуитет на снабдувањето и заштита на клучните технологии за холандската и европската економија. Пекинг реагираше жестоко, обвинувајќи ја Холандија за политичко мешање.
Воведе контрола на извозот и ги запре пратките на чипови на Нексперија од своите фабрики во Европа, додека пратките на суровини потребни за производство во Кина беа замрзнати. Кинеската влада, во меѓувреме, одобри исклучоци од контрола на извозот за чипови наменети за цивилна употреба, но без да разјасни точно што значи тоа, инсистирајќи Холандија да ја поништи својата одлука.
„Кина ја поздравува Европската Унија да продолжи да го врши своето влијание за да ја охрабри Холандија да ги исправи своите погрешни практики што е можно поскоро“, соопшти кинеското министерство за трговија во неделата. Матичната компанија на Нексперија, Вингтек технолоџи не одговорила на барањето на Би-би-си за коментар.
Ланците на снабдување како оружје
Во центарот на спорот е клучен дел од светскиот екосистем на чипови. Нексперија произведува таканаречени „историски“ полупроводници, кои не се најсовремени, но се неопходни за сè, од серво воланите и воздушните перничиња до системите за централно заклучување.
Некои возила содржат стотици такви чипови, а Нексперија ги испорачува на најголемите светски производители на автомобили. Проблемот лежи во фактот дека 70 до 80 проценти од нејзиното производство се испраќа во Кина за преработка, тестирање и пакување, што ги прави производителите на автомобили исклучително зависни од Пекинг.
„Производителите на автомобили заглавени во хаосот на Нексперија треба да вработат нови раководители за управување со ланецот на снабдување, бидејќи очигледно не научиле ништо од ковид пандемијата… и преголемата зависност од кинеските ланци на снабдување“, напиша експертот за Кина Бил Бишоп.
Инцидентот ја нагласи способноста на Кина да ги парализира глобалните ланци на снабдување, како што претходно правеше со ретките метали. Бил Ечиксон од Центарот за анализа на европски политики верува дека Кина може да го држи Западот под контрола со контролирање на компанија како Нексперија, додавајќи дека станува збор за дигиталниот суверенитет исто колку и за полупроводниците.
Прашање на национална безбедност
Покрај преземањето, холандскиот суд го суспендираше и поранешниот извршен директор на Нексперија Џанг Сјуежен – основачот на кинескиот сопственик Вингтек – наведувајќи лошо управување. Вингтек, чии акции се тргуваат на Шангајската берза, е делумно во сопственост на кинеската влада и беше ставен на официјална листа за следење од страна на САД во 2024 година. Според судските документи објавени минатиот месец, американските власти изразиле загриженост за лидерите на компанијата дури и пред преземањето.
Холандските власти наводно ѝ кажале на Нексперија дека може да биде исклучена од листата на САД ако има промена во раководството бидејќи „кинескиот сопственик е проблематичен“. Хаг негира дека дејствувал под притисок од странска земја, но тврди дека постојат докази дека суспендираниот директор префрлил производствен капацитет, финансиски ресурси и интелектуална сопственост во Кина. „Западните земји не сакаат кинески инвеститори во такви стратегиски производствени средства, дури ни во историските чипови“, коментира Том Нанлист од Тривиум Чајна.
Производителите на автомобили во неизвесност
Експертите велат дека овој инцидент е пример за реалните последици од економската поделба на Западот и Кина. „Вака изгледа поделбата на корпоративно ниво и тоа е огромен хаос“, вели Нанлист. Добавувачите во европската автомобилска индустрија побараа појаснување за исклучоците, жалејќи се на дополнителна бирократија во веќе неизвесни времиња.
Иако промена на добавувачите е можна бидејќи конкурентите како Инфинеон, НХП и Тексас произведуваат слични чипови, тоа не е едноставно. „Компаниите не можат да се променат за момент; постојат стимулации за одржување на ланците на снабдување, а промената на работите е исклучително комплицирана и скапа“, објаснува Нанлист, додавајќи дека компонентите често се изработуваат по нарачка за специфични автомобили.
Кревкото примирје е во прашалник
Кризата доаѓа во услови на кревкото едногодишно трговско примирје меѓу американскиот претседател Доналд Трамп и кинескиот претседател Си Џинпинг. Спорот околу Нексперија покажува колку всушност е нестабилен тој договор. Сепак, аналитичарите веруваат дека САД нема да го раскинат договорот, додека Европа нема големо влијание.
„Ова е политички многу незгодно за двете страни, а и за Европа бидејќи не сака ова да заврши со заминување на капацитет за производство на чипови од Европа“, вели Нанлист, додавајќи дека лидерите во Брисел наводно не биле свесни за планотна холандската влада и не биле задоволни од тоа.
Кина и ЕУ ги продолжуваат итните разговори за укинување на извозните контроли, но оваа епизода откри длабоки ранливости во клучните ланци на снабдување, а односите меѓу Кина и ЕУ ќе останат напнати сè додека спорот околу Нексперија не се реши целосно.
