Професорот Аднан Машиќ, експерт за физика на атмосферата и професор на Машинскиот факултет во Сараево, истакнува дека напорите на стручната јавност често не успеваат да ја следат брзината со која се појавуваат нови извори на загадување.
„Ако сме изолирале стотина згради, сме ги направиле енергетски поефикасни и сме ги замениле старите бојлери со помалку загадувачки, во исто време никнале два или трипати повеќе бесправно изградени објекти. Истовремено се зголемил бројот на автомобилите и сообраќајните метежи. Најголем проблем создаваат возилата што стојат во колони. Што и да правиме, не можеме да го надоместиме тоа што притоа се случува. Затоа проблемот сè уште не е решен и нема назнаки дека ќе биде скоро решен“, изјави Машиќ за Н1 БиХ.
И покрај финансиските ограничувања, истражувачите од Машинскиот факултет при Универзитетот во Сараево развиле сопствени технолошки решенија.
„Денешниот развој на технологијата е таков што многу нешта што порано беа невозможни, сега се остварливи. Но научната опрема е исклучително скапа, а ние немаме средства за купување врвни лабораториски системи. Затоа бевме принудени да развиваме сопствени решенија“, објасни Машиќ.
Како што вели, дел од тие решенија во почетокот делувале ризично, но се покажале како исклучително успешни. „На крај тоа се покажа како полн погодок. Нашата работа беше препознаена не само во регионот, туку и пошироко“, додаде тој.
Важен чекор напред е направен во самото следење на квалитетот на воздухот. Денес мерните податоци се достапни во реално време, па граѓаните во секој момент можат да проверат каков е воздухот во Сараево и другите градови во БиХ.
„Хемичарите се занимаваа со анализа на хемискиот состав, додека ние се насочивме кон атмосферската физика и таканаречениот ‘Сараевски базен’, односно температурната инверзија. За овој феномен се зборува со децении, но научни мерења и трудови имаше многу малку“, рече Машиќ.
Неговиот тим пред десетина години почнал да користи иновативни методи, вклучувајќи дронови за мерење на температурната инверзија и инструменти поставени долж трасата на сараевската жичница. Со употреба на ласерски сензори овозможени се мерења со висока резолуција на места каде што претходно ги немало.
„Сега сите тие податоци ги спојуваме во една целина, што може да се нарече најдобра анализа на загадувањето на воздухот во Сараево досега“, нагласи тој.
Технологијата развиена во Сараево веќе се користи и во други градови, особено во Зеница, која со години е синоним за лош квалитет на воздухот.
„Уште од 2025 година почнавме да развиваме дронови за мерење на воздухот, во време кога такви решенија во светот беа реткост. Спроведовме стотици сондажни летови, добивме прецизни профили и нумерички податоци за инверзијата“, изјави Машиќ.
Тој додаде дека зениќаните ја презеле таа технологија и денес ги користат сараевските дронови за сопствени мерења. „Можеме да кажеме дека знаењето и технологијата ги извезовме, а од тоа денес имаат корист и други градови“, истакна тој.
Машиќ се осврна и на искуствата на европските градови што успешно се справиле со проблемот на загадување, предупредувајќи дека решенијата често се политички непопуларни.
„Ако имате град во котлина, бројот на автомобили не може да расте бесконечно. Во еден момент мора да воведете ограничувања. Тоа е многу непопуларно, но неопходно. Во Милано, на пример, таквите мерки предизвикаа огромен отпор, речиси бунт, но на крај сепак беа воведени“, рече тој.
Тој заклучи дека вистинскиот пат за решавање на проблемот е научната расправа што во БиХ сè уште не е сериозно започната. „Автомобилите не се единствениот ниту главниот проблем. Поголем проблем се индивидуалните ложишта, каде што секој може да гори што сака. Се гори сè и сешто, а резултат е воздухот што го имаме денес“, предупреди тој.
