Виталиј Шабунин со години се бори против корупцијата во Украина. Тој ги критикува властите, иницира реформи и го води Центарот за борба против корупцијата.
Државното биро за истраги (ДБР) сега отворено го гони него. Обвинението: Шабунин, кој ѝ се приклучи на армијата во 2022 година, наводно ја напуштил својата позиција на фронтот без дозвола и со месеци незаконски си примал плата. Тој е обвинет и за наводно неправилно користење на 20-годишен теренец.
Шабунин и неговиот тим ги отфрлаат овие обвинувања и го повикуваат ДБР да „се извини за лагите“.
Критики за бруталноста од страна на истражителите
„Овие претреси без претходни судски налози и конкретни сомневања се апсурдни“, вели Дарија Калењук. Таа го основала Центарот за борба против корупцијата заедно со Шабунин и е негов извршен директор. „Ова е самоволие и политички прогон поради јасните ставови на Виталиј Шабунин и Центарот за борба против корупцијата“, тврди таа.
Калењук била присутна кога маскирани мажи ја претресувале куќата на нејзиниот колега. Го снимила настанот на својот телефон и пријавила дека на семејството на Шабунин првично му било забрането правото на адвокат. Дури и таблетите на неговите деца беа одземени, вели таа. Со оглед на обвиненијата, дури и да биле оправдани, ова е сосема несоодветно.
Во 2019 Зеленски вети дека ќе ја оконча корупцијата – а денес?
Сето ова, убедена е Калењук, е намерен обид за заплашување и упатува сериозни обвинувања против претседателот Володимир Зеленски.
„Ова е важен сигнал до критичките невладини организации, вклучително и војската. Пораката е: Ако јавно го критикувате Зеленски и неговиот претседателски кабинет, можеме да ве уништиме и да го искористиме целиот апарат на репресија за да го сториме тоа. Во сегашната воена состојба, ова дополнително го стеснува просторот за демократија и демократски институции“, вели таа.
За време на претседателската кампања во 2019 година Зеленски се сретна со Шабунин и се претстави како кандидат што сака да ѝ стави крај на корупцијата. Сепак, постојат растечки сомнежи дали тој всушност го исполнува своето ветување.
Невладините организации со отворено писмо до Зеленски
Меѓународните набљудувачи се загрижени поради целиот случај. „Начинот на кој се третира Шабунин и истрагата против него изгледа како политички прогон, како одмазда против некој што им се спротивставил на оние на власт. Тоа покренува големи прашања и има многу малку врска со европскиот пат на Украина“, вели експертот за Украина и политички советник Матија Нелеш.
Повеќето претставници на граѓанското општество се убедени дека Шабунин е замолчуван поради неговите остри критики. Вкупно 90 невладини организации упатија отворено писмо до претседателот Зеленски.
Нивното барање е: судството не смее да се злоупотребува политички. На прашање од АРД, претседателскиот кабинет одбил да коментира за обвинувањата. Тврди дека тоа нема никаква врска со активностите на Државното истражно биро. Нелеш не се согласува: „Агенцијата не е независна. Оваа агенција сѐ уште е контролирана од политиката, и затоа е важно да погледнеме одблиску. Очигледно е дека ова е политички прогон“.
Негодувањето е уште поголемо бидејќи сè повеќе се изнесуваат обвинувања против Зеленски – особено во врска со корупцијата. Националното биро за борба против корупцијата (НАБУ) се сомнева во близок соработник на претседателот, поранешниот министер за регионален развој Олексиј Чернишов. Наместо да излезе со став во јавноста, Зеленски неодамна едноставно го укина министерството.
Притоа, тој тивко го отстрани Чернишев од нишанот на јавноста. Друг инцидент што го привлече вниманието на органите за контрола на корупцијата се однесува на „Бирото за економска безбедност“ (БЕБ), кое е задолжено да истражува даночни измами. Требаше да се пополни едно слободно директорско место таму.
Европратеничката Страк-Цимерман: „Ние набљудуваме“
„Комитетот за избор избра кандидат. Но владата одби да го назначи“, вели Дарија Калењук. Таа се повика на тајно писмо од СБУ (Тајната служба), според директорот на Центарот за борба против корупцијата. Ниту кандидатот ниту јавноста официјално не дознаа зошто избраниот кандидат – истражител во Националното биро за борба против корупцијата (НАБУ) – се смета за неприфатлив. Владата едноставно го игнорира законот овде, вели Калењук, која се надева на одговор од меѓународните партнери на Украина.
Во Брисел европратениците како Мари-Агнес Штрак-Цимерман внимателно ги следат случувањата: „За земјите кандидати за ЕУ, како Украина, владеењето на правото е критериум за кој не може да се преговара.“ Претседателот Зеленски мора внимателно да го одржува демократскиот курс на својата земја, додаде таа.
ЕУ не смее да го изгуби од вид домашниот политички развој во Украина, рече Штрак-Цимерман. „Следиме што се случува, бидејќи почитувањето на правата и граѓанските слободи – тоа едноставно мора да се обезбеди“, изјави политичарката на ФДП за АРД.
Напредок во борбата против корупцијата – тоа исто така се очекува во рамките на украинското општество, смета експертот за Украина Нелеш. Мнозинството луѓе ги бараат потребните реформи – решително: „Народот на Украина никогаш не би дозволил Зеленски или некој друг да се издигне до статус на автократски владетел“, е убеден Нелес.
Во меѓувреме, истрагата за Шабунин сè уште е во тек. Активистот ѝ се врати во својата единица во Харков. Тој сè уште сака да ја брани Украина – од руската агресија однадвор и од корупцијата однатре.
Борбата на државните служби
Во исто време, деновиве уште еден скандал ја тресе украинската јавност. Украинската служба за безбедност (СБУ), заедно со Канцеларијата на генералниот обвинител, изврши десет рации, сите против истражителите на НАБУ. Обвиненијата се сериозни: НАБУ наводно ѝ проследувала информации на руската разузнавачка служба, вклучително и информации за Украинците што живеат во Русија.
Се вели дека истражителите на НАБУ им помогнале и на неколку украински бизнисмени да избегаат од земјата разурната од војна. Други се обвинети за сообраќајни несреќи. НАБУ објави во соопштение дека се извршени најмалку 70 претреси на куќи, насочени кон дури 15 вработени во агенцијата. Директорот на НАБУ, Семен Кривонос, го прекина службеното патување во Велика Британија.
Според СБУ, еден истражител на НАБУ бил уапсен за време на рациите. Осомничениот работел во елитна единица на агенцијата и наводно шпионирал за руската разузнавачка служба. Доколку биде осуден, се соочува со казна затвор до 15 години. СБУ го обвини осомничениот за издавање доверливи информации на телохранителот на поранешниот украински претседател Виктор Јанукович, кој беше соборен во 2014 година. Јанукович, лојален на Кремљ, сега живее во Русија.
Претседателска одмазда?
Медиумите се сомневаат дека рациите се реакција на претседателот Володимир Зеленски на антикорупциските истраги спроведени од НАБУ и САП против поранешниот министер за национално единство Чернишев, кој се смета за еден од најблиските доверливи луѓе на претседателот.
Според Транспаренси интернешнел, Украина сè уште се смета за една од најкорумпираните земји во Европа. Невладината организација ги опиша најновите акции во Украина како обид за демонтирање на антикорупцискиот систем, велејќи дека мерките се неприфатливи. „Го повикуваме претседателот Володимир Зеленски јавно да ја гарантира независноста на антикорупциските тела и ги повикуваме СБУ и Државното обвинителство да го прекинат својот незаконски притисок“, вели таа.
