Меѓу затворениците има најмалку двајца цивили кои се држат без обвинение или судење: медицински техничар уапсен во униформа и млад продавач на храна, според адвокатите од Јавниот комитет против тортура во Израел (ПЦАТИ, кои ги застапуваат и двајцата.
Двајцата мажи се држат во подземниот комплекс Ракефет од јануари и опишале редовни тепања и насилство, што е во согласност со добро документирани тортури во други израелски притворни центри.
Затворот Ракефет е отворен на почетокот на 1980-тите за во него да се сместат неколку најопасни лидери на организираниот криминал во Израел, но бил затворен неколку години подоцна со објаснување дека е нехуман. Министерот за безбедност од екстремната десница Итамар Бен Гвир нареди негово повторно ставање во функција по упадот на 7 октомври 2023 година.
Ќелиите, малото „дворче“ за вежбање и просторија за состаноци со адвокати се под земја, па затворениците живеат без никаква природна светлина.
Затворот првично бил проектиран за мал број високоризични затвореници кои би биле сместени во индивидуални ќелии, а кога бил затворен во 1985 година во него биле сместени 15 мажи. Во последните месеци, околу 100 притвореници биле таму затворени, според официјалните податоци добиени од ПЦАТИ.
Во согласност со прекинот на огнот договорен кон средината на октомври, Израел ослободи 1.700 палестински притвореници од Газа кои биле држени на неодредено време без обвинение или судење, како и 250 палестински затвореници кои биле осудени во израелските судови.
Меѓутоа, обемот на апсењата бил толку голем што дури и по тоа масовно ослободување, најмалку уште 1.000 луѓе сè уште се држат од Израел под истите услови.
„Иако војната официјално заврши, (Палестинците од Газа) сè уште се држат во правно оспорувани и насилни воени услови кои го кршат меѓународното хуманитарно право и претставуваат тортура“, соопшти ПЦАТИ. Меѓу нив се двајцата притвореници во Ракефет кои ги застапуваат адвокати на ПЦАТИ.
Бен Гвир им изјави на израелските медиуми дека Ракефет се „рехабилитира“ за да се сместат припадниците на Нухба – што значи „елита“ – борци на Хамас кои ги предводеле масакрите во Израел, како и членови на специјалните сили на Хезболах заробени во Либан.
Меѓутоа, двајцата мажи кои адвокатите на ПЦАТИ ги посетиле во септември всушност се 34-годишен медицински техничар уапсен на работното место во болница во декември 2023 година и тинејџер приведен во октомври 2024 година додека минувал низ израелски контролен пункт.
„Во случаите на нашите клиенти кои ги посетивме, зборуваме за цивили. Човекот со кој разговарав има 18 години и работел како продавач на храна. Тој бил уапсен на контролен пункт на патот“, вели адвокатот на ПЦАТИ Џанан Абду.
Израелската управа за затвори (ИПС) не одговорила на прашањата за статусот и идентитетот на другите затвореници во Ракефет, што на хебрејски значи „циклама“.
Доверливи израелски податоци покажуваат дека повеќето Палестинци заробени во Газа за време на војната биле цивили. Врховниот суд на Израел во 2019 година пресуди дека е легално да се задржуваат телата на Палестинците како адут за преговарање за идните преговори, а организациите за човекови права ги обвинија израелските власти дека го прават истото со живите притворени од Газа.
Посебен вид малтретирање
Условите за Палестинците биле „намерно ужасни“ во сите затвори, вели Тал Штајнер, извршен директор на ПЦАТИ. Сегашните и поранешните притвореници, како и информаторите од израелската војска, изнеле детални описи на системските прекршувања на меѓународното право.
Меѓутоа, Ракефет наметнува посебен вид малтретирање. Држењето луѓе под земја, без дневна светлина, со месеци има „исклучително сериозни последици“ за менталното здравје, вели Штајнер.
„Многу е тешко да се остане ментално здрав кога сте притворени во такви репресивни и тешки услови“, вели таа.
Тоа влијае и на физичкото здравје, нарушувајќи ги основните биолошки функции – од циркадијалните ритми неопходни за спиење до производството на витамин Д.
И покрај тоа што работел како адвокат за човекови права и ги посетувал затворите во комплексот во Рамла, југоисточно од Тел Авив, каде што се наоѓа Ракефет, Штајнер претходно не слушнал за подземниот затвор, сè додека Бен Гвир не наредил повторно да се стави во функција.
Бидејќи затворот бил затворен пред да се воспостави ПЦАТИ, правниот тим истражувал стари медиумски архиви и мемоарите на Рафаел Суиса, раководител на ИПС во средината на 1980-тите, за да дознае повеќе за затворот.
„(Суиса) напишал дека сфатил дека држењето луѓе под земја 24/7 е премногу сурово, премногу нехумано за да го издржи било кој човек, без разлика што направил“, кажа Штајнер.
Ова лето од адвокатите на ПЦАТИ било побарано да ги застапуваат двајцата мажи држени во подземен затвор, па Абду и една нејзина колешка за прв пат добиле можност да го посетат.
Маскирани, тешко вооружени чувари ги одвеле под земја по валкани скали во соба каде што на подот лежеле остатоци од угинати инсекти. Тоалетот бил толку валкан што бил практично неупотреблив.
Надзорните камери на ѕидовите го нарушувале основното законско право на доверлив разговор, а чуварите предупредиле дека состанокот ќе биде прекинат ако се разговара за семејствата на притворените или за војната во Газа.
„Се прашав: ако условите во просторијата за адвокати се толку понижувачки – не само за нас лично, туку и за професијата – тогаш какви се условите за затворениците? Одговорот дојде наскоро, кога ги запознавме“, вели Абду.
Клиентите биле донесени наведнати, додека чуварите им ги туркале главите кон подот, а тие останале во окови на рацете и нозете, кажа таа.
Саја Мишерки Баранси, друга адвокатка на ПЦАТИ, кажала дека двајцата притвореници се во Ракефет девет месеци и дека медицинскиот техничар го започнал состанокот со прашањето: „Каде сум и зошто сум тука?“ Чуварите не му го кажале името на затворот.
Израелските судии кои го одобриле нивниот притвор во многу кратки видео сослушувања, за време на кои притворениците немале адвокати и не слушнале докази против нив, изјавиле само дека ќе останат таму „додека не заврши војната“.
Мажите опишале ќелии без прозорци и без вентилација, во кои биле чувани три или четири притвореници, и изјавија дека често се чувствувале задушени и им недостасувал воздух.
Притворениците им кажале на адвокатите дека биле подложени на редовно физичко малтретирање, вклучувајќи тепање, напади од кучиња со метални штитници на муцките, газење по затвореници, одбивање на соодветна медицинска нега и оброци со храна намалени на ниво на глад. Врховниот суд на Израел овој месец пресуди дека државата им ускратува на палестинските затвореници доволно количество храна.
Тие имаат многу ограничено време надвор од нивната ќелија, во мал подземен простор, понекогаш само пет минути секој втор ден. Душеците се земаат рано наутро, обично околу четири часот, и се враќаат дури доцна навечер, оставајќи ги притворениците на железни рамки во инаку празните ќелии.
Нивните описи се совпаѓаат со снимките од телевизиската посета на затворот организирана од Бен Гвир за да ја промовира неговата одлука за повторно отворање на подземниот затвор.
„Ова е природно место за терористи, под земја“, кажа тој.
Тој постојано јавно се фали со малтретирањето на палестинските затвореници, а поранешни израелски заложници киднапирани за време на нападот на 7 октомври велат дека таквата реторика поттикнала зголемено малтретирање од страна на Хамас додека биле во заробеништво.
Ова вклучувало држење заложници во подземни тунели со месеци, недавање храна, нивна изолација од вести за нивните роднини и надворешниот свет, како и физичко и психолошко мачење, вклучително и наредба пред камери да копаат гроб.
Израелските разузнавачки служби предупредија дека третманот на палестинските затвореници ги загрозува пошироките безбедносни интереси на земјата.
Мишерки Баранси вели дека притворениот медицински техничар последен пат видел дневна светлина на 21 јануари оваа година, кога бил префрлен во Ракефет, откако поминал една година во други затвори, вклучувајќи го и озлогласениот воен центар Сде Тејман.
Техничарот, татко на три деца, немал никакви вести за своето семејство од моментот на апсењето. Единствените лични информации што адвокатите смеат да ги споделат со притворените во Газа се името на роднината кој ги овластил да го преземат случајот.
„Кога му кажав разговарав со твојата мајка и таа ми даде дозвола да те посетам, му го дадов тоа мало нешто, барем му кажав дека неговата мајка е жива“, кажа Мишерки Баранси.
Кога друг притворен ја прашал адвокатката Абда дали неговата бремена сопруга се породила безбедно, чуварот веднаш го прекинал разговорот за да му се закани. Додека чуварите ги извлекувале мажите, таа слушнала звук на лифт, што укажувало дека нивните ќелии се уште подлабоко под земја.
Тинејџерката ѝ кажал: „Вие сте првиот човек што го гледам од апсењето“, а неговата последна молба била: „Ве молам дојдете и видете ме повторно“.
ИПС во соопштение наведе дека „дејствува во согласност со законот и под надзор на официјалните контролни органи“ и додаде дека „не е одговорно за законските постапки, класификацијата на притворените, политиката на апсење или притвор“.
Министерството за правда упатило прашања за Ракефет и затворените до израелската војска. Армијата ги упатила прашањата до ИПС.
