„Значителниот напредок постигнат досега од Црна Гора, Албанија, Молдавија и Украина на патот кон ЕУ покажува дека реформите се исплатуваат. Ова треба да послужи како силна мотивација за сите земји вклучени во процесот“, рече Кос, презентирајќи извештај за напредокот на земјите-кандидатки и потенцијалните кандидатки во комитетот за надворешна политика на Европскиот парламент.
Кос истакна дека проширувањето на Европската Унија може да стане реална можност со оглед на забрзаното темпо на приближување на некои земји. За да се случи проширувањето, потребно е земјите-кандидатки да се подготват за преземање на одговорностите кои доаѓаат со членството, а од друга страна, Европската Унија мора да се подготви за проширување, додаде Кос.
Последниот пат кога Европската Унија се прошири беше пред 12,5 години со влезот на Хрватска, а тоа е најдолгиот период во кој нема проширување. Но, проширувањето доби нов импулс по руската агресија врз Украина, кога стана еден од геостратегиските приоритети на Европската Унија.
Земјите кои го сакаат членството во ЕУ се во различни фази од процесот на приближување и хармонизација. Најдалеку отиде Црна Гора, која има сите отворени поглавја, од кои седум се привремено затворени. Целта на Подгорица е да ги затвори сите преостанати поглавја до крајот на следната година, а во ова има поддршка од Европската комисија, која исто така истакнува дека ова е исклучително тешка и предизвикувачка задача.
Кос истакнува дека следната година ќе биде „моментот на вистината“ за сите земји кандидати, особено за оние кои имаат амбициозни планови за завршување на преговорите. Таа најави дека Комисијата ќе подготви нацрт-финансиски план за проширување доколку Црна Гора го задржи темпото на напредок во подготовките за членство во ЕУ.
Следна е Албанија, која стана новата „ѕвезда“ на процесот на проширување. Тирана отвори пет од шест преговарачки кластери од октомври 2024 година до денес и има само уште еден да отвори. Декларираната цел на Албанија е да ги затвори сите поглавја од преговорите до крајот на 2027 година.
Поради внатрешните проблеми Босна и Херцеговина постигнува тежок напредок во европската интеграција. Во март 2024 година ЕУ донесе одлука за отворање на преговорите за пристапување, но овие преговори можат да започнат само кога БиХ ќе го постигне потребното ниво на усогласеност со критериумите за членство.
Сега постои можност овие преговори конечно да започнат до крајот на оваа година, под услов властите на БиХ брзо да го завршат усвојувањето на два закона, за Високиот судски и обвинителски совет и за Судот на БиХ, и да го изберат главниот преговарач.
Србија ги почна преговорите во 2014 година, а во изминатите 11 години преговори отвори само 22 поглавја, од кои две се затворени. Во последните речиси четири години, Србија не постигна никаков напредок во преговорите, последниот кластер беше отворен во декември 2021 година.
Србија е единствената земја-кандидат која не е усогласена со надворешната и безбедносната политика на ЕУ кога станува збор за односите со Русија.
„Во Србија, властите сè уште го прогласуваат членството во ЕУ за своја стратегиска цел, но вистинското темпо на спроведување на реформите значително се забави. Србија треба да спроведе кредибилни реформи во сите области, а најважно во областа на фундаменталните принципи“, рече Кос и го повика Белград да го забрза усогласувањето со европската надворешна политика.
„Од Србија се очекува да го надмине застојот во областа на судството и фундаменталните права и итно да го поправи назадувањето во однос на слободата на изразување, како и да обезбеди напредок во однос на изборната рамка“, кажа комесарката.
Македонија сè уште е блокирана од соседна Бугарија, додека Косово е во најтешка ситуација бидејќи пет земји-членки на ЕУ не ја признаваат самопрогласената независност. Меѓу кандидатите во Источна Европа, Грузија се смета за изгубена за европска интеграција поради политиките на владејачката партија Грузиски сон.
Со Украина и Молдавија е завршен аналитичкиот преглед на законодавството, таканаречениот „скрининг“, што е предуслов за отворање на преговарачки кластери. Комисијата смета дека двете земји ги исполниле сите критериуми за отворање на првото преговарачко поглавје, но за тоа нема политички предуслови поради противењето на Унгарија. За неколку недели Европската комисија ќе објави документ во кој ќе презентира идеи за тоа како да се подготви ЕУ за идните проширувања.
