Рускиот јазик се користи сè повеќе во – Киев
Според студија на Државната служба за квалитет на образованието, спроведена во соработка со Комесарот за заштита на украинскиот јазик како службен јазик во април и мај 2025 година, употребата на украинскиот јазик во училиштата воопшто продолжува да расте. Студијата покажала дека 48 проценти од анкетираните ученици во официјално двојазична Украина комуницираат исклучиво на украински јазик, што е зголемување од седум процентни поени во споредба со претходната учебна година.
Сепак, ова не важи подеднакво за сите региони. Резултатите се особено впечатливи во главниот град Киев, каде што е дури и видлив негативниот тренд. Уделот на ученици кои го користат само украинскиот јазик во училиште се намалил за десет процентни поени во споредба со претходната учебна година и сега изнесува само 17 проценти.
Украински на час, руски за време на одмор
Оксана, која претпочита да не го открие своето вистинско име, е наставничка во училиште во Киев. „На час, децата зборуваат украински, но кога ќе заѕвони ѕвончето за одмор, тие почнуваат да зборуваат руски едни со други“, известува таа. „Дури имаме и едно момче кое сака да зборува руски на час. Неговото семејство зборува руски, а тој не разбира многу добро украински“, вели Оксана.
Ученичката Ирина, која учи во друго училиште во Киев, вели нешто слично. „Повеќето девојчиња во нашето одделение зборуваат украински, но скоро сите момчиња зборуваат руски“, објаснува Ирина. Таа самата зборува украински и дома и во училиште. Тој само повремено користи мешан јазик кој е широко распространет во Украина, наречен „суржик“.
Намалувањето на употребата на украинскиот јазик меѓу учениците од Киев може да биде последица на големиот број имигранти од источните региони на таа земја, каде што уделот на училишта со руски јазик беше највисок, вели Олена Ивановска, комесар за заштита на службениот јазик. Наставничката Оксана го дели ова набљудување. „На пример, малото девојче разговара со мене на украински, а кога нејзиниот татко доаѓа да ја земе, таа веднаш се префрла на руски“, објаснува Оксана. Според неа, станува збор за семејство во егзил од источна Украина.
Валентина, мајка на ученик од седмо одделение во друго училиште во Киев, верува дека постои уште една причина зошто толку многу ученици зборуваат руски. „Според мене, ова се должи на доминацијата на содржини на руски јазик на Јутјуб и социјалните мрежи. Тие исто така играат онлајн игри во кои комуникацијата е на руски“, вели таа за Дојче веле.
Каква е јазичната состојба во секојдневниот живот?
Фактот што многу луѓе во украинската престолнина зборуваат руски не го изненадува Олексиј Антипович, раководител на институтот за истражување на јавното мислење Рејтинг. „Во Киев, околу 50 проценти од луѓето зборуваат украински, нешто помалку од 20 проценти руски, а 30 проценти ги зборуваат двата јазика. Всушност, двојно повеќе луѓе во Киев велат дека зборуваат руски од просекот на Украина“, изјави Антипович за Дојче веле, повикувајќи се на студија на неговиот институт.
Соговорниците на германската агенција, исто така, го забележале враќањето на рускиот јазик во секојдневниот живот. „Со почетокот на целосната инвазија, имаше масовна мобилизација на внатрешните сили во врска со нашите национални симболи. Од 2024 година, рускиот јазик, особено во Киев, повторно е присутен на улиците и неговата употреба повеќе не е проследена со погрешни ставови“, вели Антипович. Сепак, тој додава дека уделот на луѓе кои зборуваат украински во секојдневниот живот останал стабилен.
Олена Ивановска смета дека сè уште треба да се работи многу за да се создаде соодветна средина за учење на украинскиот јазик во училиштата во земјата, дури и надвор од часовите. „Само патриотизмот не е доволен. Потребна е волјата на државата и конзистентна политика во врска со јазикот кој го користат наставниците и училишната администрација“. Затоа, важно е „Парламентот да усвои предлог-закон што ќе гарантира средина за учење на украински јазик во образовните институции“, вели комесарот за заштита на службениот јазик.
Нема мерки против учениците и родителите кои зборуваат руски јазик
Предлог-законот, кој беше испратен во парламентарна процедура во октомври 2024 година, го дефинира терминот „средина за учење на украински јазик“. Тој предвидува дека образовниот процес вклучува не само настава во училница, туку и во паузите, комуникација во училишниот двор и други образовни активности. Доколку законот се усвои, властите ќе мора да развијат систем за проценка на јазичната писменост на децата. Сепак, не се предвидени мерки против учениците или родителите кои комуницираат на руски јазик.
„Понатаму, мора да им ставиме до знаење на родителите кои зборуваат руски дома со своите деца дека нивното дете ќе биде во значителна неповолна положба при запишувањето во училиште во споредба со другите деца чиј мајчин јазик е украинскиот“, додава Ивановска.
Потреба за квалитетна украинска содржина
Веројатно само новите закони не се доволни. Покрај правните инструменти, потребна е и висококвалитетна содржина на украински јазик, вели комесарот за заштита на службениот јазик. Познатиот украински блогер Андриј Шимановски, исто така, го привлекува вниманието на големото значење и влијанието на поп-културата врз децата.
„Немаме украински детски блогери кои создаваат интересна содржина за експерименти, шеги и предизвици“, вели тој. Шимановски е убеден дека децата споделуваат руска содржина меѓу себе затоа што честопати ја сметаат за повозбудлива. „Ако нема ништо смешно на украински, ние сме во неповолна положба. Освен тоа, децата денес играат популарни игри, кои најчесто не се на украински. Затоа ни треба широк спектар на содржини на нашиот јазик, а не само академска содржина“, заклучува блогерот.
