Во соопштението за медиумите по акцијата се наведува дека шемата ја водела „високо рангирана криминална организација“ која планирала да пренасочи околу 100 милиони долари од енергетскиот сектор, додека Украина секојдневно трпи руски напади врз својата инфраструктура.
Објавата предизвика политичка експлозија. Бизнисменот Тимур Миндич, косопственик на медиумската куќа Квартал 95, основана од Володимир Зеленски, е наведен како наводен главен организатор. Министерот за правда Герман Галушченко беше суспендиран поради можно учество, а министерката за енергетика Свитлана Гринчук поднесе оставка, наводно по барање на Зеленски. И двајцата негираат вина.
Иако истрагата влијае на еден од неговите најблиски соработници, Зеленски јавно ги поддржа акциите на НАБУ. Тој кажа дека ефикасните антикорупциски мерки се „многу неопходни“ и истакна дека сите вклучени мора да бидат казнети.
Тоа е голем пресврт од неговите неуспешни обиди во јули да ги стави антикорупциските институции на Украина под контрола на претседателската канцеларија. Но, оваа ситуација отвора и простор за непријатни детали кои би можеле да му наштетат на неговиот углед како претседател за време на војната и неговите изгледи за реизбор по војната.
Незгодната врска меѓу Зеленски и Миндич
Врската на Зеленски со Миндич ќе биде под посебен надзор во наредните денови. Во интервју за Украинска правда од 2022 година, олигархот Игор Коломојски изјави дека Миндич бил тој што го запознал со Зеленски.
Миндич одиграл клучна улога во создавањето на тој сојуз. Коломојски значително помогна во претседателската кампања на Зеленски во 2019 година. Иако Зеленски му го одзеде украинското државјанство во 2022 година, а СБУ го уапси за перење пари во 2023 година, обвинението против Миндич повторно го отвора прашањето за тој однос.
Лесниот пристап на Миндич кон претседателската администрација дополнително ги зголемува сомнежите. Освен што Зеленски го користел неговиот блиндиран автомобил, Миндич неколку пати се сретнал со Андриј Јермак, шефот на претседателскиот кабинет. Иако ништо од ова не докажува дека Зеленски толерирал евентуални злоупотреби на службената должност, го поставува прашањето за неговата проценка и опкружувањето што го изградил.
Поради овие сомнежи, токсичноста на скандалот во енергетскиот сектор и претстојното можно губење на Покровски, шпекулациите за политичката судбина на Зеленски стануваат сè погласни.
Зеленски веќе многу пати го преживеал невозможното
Сепак, импресивните политички рефлекси на украинскиот претседател значат дека тој не треба да биде отпишан прерано. Дури и пред војната, тој беше послаб од Петро Порошенко во анкетите, но неговата решителна реакција во првите денови од руската инвазија го претвори во национален херој.
Кога Валериј Залужни, сега амбасадор во Лондон, го надмина Зеленски по популарност минатата година, Зеленски успеа да го сврти наративот и да создаде патриотски бран по неуспешниот состанок во Овалната соба со американскиот претседател Доналд Трамп. Доколку дозволи оваа истрага да оди до крај, скандалот би можел дури и да му даде политичка муниција.
Во 2019 година Зеленски беше избран врз основа на платформата за борба против политичката и воената корупција, но неговите рани истраги многумина ги сметаа за политички мотивирани. Малкумина Украинци се жалеа на санкциите против Виктор Медведчук во 2021 година, но дејствијата против Порошенко го поттикнаа перцепцијата дека Зеленски користи антикорупциски процедури за да ги сузбие противниците.
Сега тој има можност да го промени тој наратив. Иако Миндич наводно избегал од земјата и веројатно нема да биде уапсен, судењето во отсуство би покажало дека никој не е над законот. Зеленски би добил и политички поени за справување со озлогласениот нетранспарентен енергетски сектор.
Енергетскиот сектор е жариште на корупција со години
Кон крајот на 1990-тите и почетокот на 2000-тите, индустријата за јаглен беше полигон на олигархиски профити засновани на корумпирани субвенции. Кога тогашната вицепремиерка Јулија Тимошенко се обиде да спроведе реформи, претседателот Леонид Кучма веднаш ја отпушти.
Силната пресметка со корупцијата во енергетиката денес би имала огромно влијание врз краткорочното финансирање и долгорочниот план за реконструкција на Украина. Рациите на НАБУ се совпаднаа со британска донација од 13 милиони фунти и германска донација од 40 милиони евра за реконструкција на енергетската мрежа уништена од руските напади. Ефикасната борба против корупцијата би го намалила ризикот од злоупотреба на таа помош и би ги ослабела противниците на Украина во опкружувањето на претседателот Трамп.
Украина се обидува и да се позиционира како иден центар на обновлива енергија во Европа и да привлече големи инвестиции од ЕУ и Европската банка за обнова и развој Стабилна и транспарентна средина е клучна за тие инвестиции.
Скандалот во енергетскиот сектор претставува клучен тест за Володимир Зеленски. Неговата реакција на постапките на НАБУ би можела да одлучи дали оваа криза ги зајакнува или ги поткопува неговите изгледи за реизбор по војната.
