Расмусен, кој беше генерален секретар помеѓу 2009 и 2014 година, вели дека Путин е опседнат да ја врати моќта на Советскиот Сојуз (СССР), но дека Русија ја претворил во меѓународен изгнаник.
РСЕ: Путин, со кого многупати се сретнавте и како дански премиер и како генерален секретар на НАТО, апсурдно ве обвини дека тајно сте го снимале. Што мислевте за него тогаш, а што сега?
Расмусен: Да, господинот Путин се промени со текот на годините. Мојата прва средба беше во 2002 година и беше многу позитивна во однос на соработката меѓу Русија и Западот. Потоа тој постепено го менуваше мислењето. А некаде од 2005 до 2006 година беше сè понегативен во поглед на Западот. Па во 2008 година ја нападна Грузија… Во 2014 година го окупира Крим, а сега ја имаме инвазијата на Украина во полн обем. Така, тој навистина се промени со текот на годините.
РСЕ: Дали имате идеја што го предизвикало тоа?
Расмусен: Мислам дека револуциите во Грузија и Украина во 2004 и 2005 година придонесоа тој да го смени мислењето. Не треба да се заборави дека Владимир Путин созреа во КГБ. Значи, неговото размислување било под големо влијание од тоа минато. Така што, мислам дека боледува од параноја. И мислеше дека по шарените револуции во Грузија и Украина, целта (на Западот) е да иницира промена на режимот во Кремљ – и во Москва – исто така. И така тој се сврте против Западот.
РСЕ: Кога слушаме дека светските лидери велат дека е поткопана целата европска архитектура, дали сета вина е кај Путин или Западот можеше да направи нешто поинаку, нешто повеќе за да спречи ова да се случи?
Расмусен: Јас целосно ги обвинувам Путин и Русија. Русија не е жртва. Ние ѝ подававме рака на Русија неколку пати низ историјата… Прво, го одобривме Основачкиот акт НАТО-Русија од 1997 година. Следниот пат, во 2002 година, повторно подадовме рака, воспоставувајќи нешто многу посебно, имено Советот НАТО-Русија. А во 2010 година, на самитот НАТО-Русија, решивме да развиеме стратегиско партнерство меѓу Русија и НАТО. Така, ние секогаш ѝ подававме рака на Русија.
РСЕ: Дали Западот направи доволно за да го одврати Путин? Така што да не го прави тоа што го направи пред две недели?
Расмусен: Гледајќи наназад, не. Покрај нашиот гнев, мислам дека требаше да направиме повеќе за да го одвратиме Путин. Во 2008 година тој ја нападна Грузија, де факто окупирајќи ги Абхазија и Јужна Осетија. Можевме веќе тогаш да реагираме многу поодлучно.
РСЕ: Наместо тоа, во 2010 година следуваше партнерството НАТО-Русија.
Расмусен: Да, да. Кога јас ја презедов функцијата во 2009 година, им пристапив на Русите и им кажав дека еден од моите приоритети е да развијам такво стратегиско партнерство, и покрај тоа што тие ја нападнаа Грузија една година порано. Така што, ние направивме многу. Но можеби Путин погрешно ги протолкува нашите мисли и мислам дека лекцијата што ја научивме од историјата е дека удоволувањето на диктатори не води до мир, тоа води до војна и конфликт.
РСЕ: Дури и предоцна научената лекција може да биде корисна. Кога велите дека требало да се направи повеќе, што сте можеле да направите?
Расмусен: На пример, по конфликтот во 2014 година, кога Путин незаконски го анектираше Крим кон Руската Федерација, ние воведовме скромни санкции кон Русија. А Путин погрешно го протолкува тоа речиси како покана да продолжи понатаму. И сега продолжи понатаму. Мислам дека треба да направиме повеќе отколку што веќе направивме.
Врз основа на научените лекции од историјата, веќе видовме невидено европско и трансатлантско единство. Видовме санкции без преседан против Русија. Тоа е добро. Но мислам дека треба да продолжиме понатаму. Мојот конкретен предлог би бил веднаш да се запре целиот увоз на нафта и гас од Русија.
РСЕ: Видовме дека Германија не е многу одушевена во овој поглед. Канцеларот Олаф Шолц дури рече дека рускиот гас засега е „суштински за Германија“. Значи, тоа нема да се случи преку ноќ, нели?
Расмусен: Најпрво, би сакал да ги пофалам германскиот канцелар и германската влада за некои многу тешки одлуки за запирање на гасоводот Северен тек 2, зголемување на германскиот буџет за одбрана и испраќање оружје во Украина. Тоа е драматична промена во германската надворешна и безбедносна политика. Јас тоа навистина го ценам…
Знаеме дека ако целосно го забраниме увозот на нафта и гас од Русија, како што направија Американците, тоа ќе има своја цена. Но мораме да си помагаме едни на други. Мислам дека цената што треба да се плати е скромна во споредба со сегашното страдање на украинскиот народ и трошоците за губење на слободата во Европа поради пасивност.
РСЕ: Велите дека Финска и Шведска треба да ја препознаат новата реалност во Европа и да се стремат без одлагање да ѝ се приклучат на Алијансата. Дали тие би биле и прифатени без одлагање?
Расмусен: Да, НАТО е спремен да ги прими и Финска и Шведска. Би рекол дека апликацијата (за членство) на Финска и Шведска може да биде одобрена горе-долу преку ноќ. И дозволете ми да додадам: мислам дека би било во интерес на Финска и Шведска веднаш да се приклучат во НАТО. Затоа што сега имаат можност. Путин е зафатен, па таа можност наскоро повторно ќе се затвори.
Така што, во моментов, Финска и Шведска треба да ја искористат можноста за влез во НАТО. А тоа би испратило исклучително важен сигнал до Путин и би се сметало за голем пораз за Путин во сегашните околности.
РСЕ: Каков сигнал би бил испратен до главните градови како Киев или Тбилиси, кои со децении стојат пред вратите на НАТО, а потоа Финска и Шведска да се приклучат преку ноќ?
Расмусен: Да, но тоа исто така би било и јасен сигнал дека вратата на НАТО останува отворена. Дека постои надеж… Може да станете членка на НАТО ако сакате. И ние всушност го решивме тоа уште во 2008 година. На самитот на НАТО решивме Украина и Грузија да станат членки на НАТО… Но ако Финска и Шведска му се приклучат на НАТО, тоа би било јасен сигнал дека вратата на НАТО останува отворена и дека НАТО никогаш нема да го прифати Путин како нејзин портир.
РСЕ: Рековте дека една од работите за кои најмногу жалите како дипломат е што Грузија и Украина не добија акциони планови за членство во НАТО во 2008 година. Што точно беше направено за да се поправи таа грешка?
Расмусен: Она што го направивме во 2008 година беше да гарантираме дека Украина и Грузија ќе станат членки на НАТО… И тогаш ја формиравме Комисијата НАТО-Украина и Комисијата НАТО-Грузија. Така, наместо Акциониот план за членство, тргнавме по други патишта. Но сепак, гледајќи наназад, мислам дека беше грешка што на Украина и Грузија не им беа одобрени акциони планови за членство во 2008 година. Затоа што тоа испрати погрешен сигнал до Путин. Тој пресмета дека постои неединство во НАТО, тоа го сметаше за слабост и таа слабост ја искористи за да ја нападне Грузија.
РСЕ: Украинскиот претседател Володимир Зеленски во последно време гласно го критикува НАТО. Рече дека се „оладил“ (по повод зачленувањето) затоа што сфатил дека НАТО се плаши од контроверзни работи и од конфронтација со Русија. Тој отиде и подалеку, велејќи дека „сите луѓе што ќе умрат од овој ден ќе умрат и поради вас, поради вашата слабост, поради вашето неединство“. Дали е фер критиката на претседателот Зеленски за НАТО?
Расмусен: Јас целосно разбирам зошто тој го критикува НАТО. Сепак, сите ние треба да го разбереме ризикот од конфронтацијата меѓу НАТО и Русија. Всушност, станува збор за два субјекти со нуклеарно вооружување што би влегле во воен судир и постои јасна опасност конфликтот да ескалира доколку не бидеме многу внимателни.
Од друга страна, исто така, морам да кажам, мислам дека сојузниците на НАТО треба да го зголемат снабдувањето со оружје и друга воена опрема… Мислам дека сега итно ни треба набавка на борбени беспилотни летала, противтенковски, противвоздушно оружје, итна испорака, за да ја зајакнеме нашата воена помош, за украинската армија и украинскиот народ да бидат уште поспособни да се бранат. Затоа што треба да разбереме дека ова е избор помеѓу соочување со Путин сега или борба против него подоцна, бидејќи Путин нема да застане во Украина.
РСЕ: Во тек се преговори меѓу Русија и Украина. Дали некој би го обвинил претседателот Зеленски или неговата влада ако се согласи да не бара членство во НАТО, ако тоа би значело запирање на егзистенцијалната закана со која се соочува неговата земја?
Расмусен: Нема да го обвинуваме Зеленски за одлуките што би можеле да ги донесат тој и неговата влада и мислам дека никој од западната алијанса не би извршил притисок врз украинската влада да донесе конкретни одлуки. На нив е да одлучат. И токму тоа е поентата. Лично, мислам дека за Европа би било целосно неприфатливо на Путин да му успее да ја исполни својата желба да одлучува дали неговите соседи можат да влезат во НАТО и во Европската Унија или не.
РСЕ: Ако тоа се случи, тоа значи победа за Путин, нели? Дали правилно го толкувам тоа? Тоа беше едно од неговите главни барања пред војната.
Расмусен: Апсолутно… Барањата што беа јавно упатени до една независна и суверена држава како што е Украина изгледаат неприфатливи. Така, де факто Украина би била дел од Русија, како Белорусија. А всушност тоа е целта на Путин: тој е опседнат со идејата да ја врати моќта на поранешниот Советски Сојуз. Односно, да ја врати руската доминација во блиското соседство, на териториите на поранешниот Советски Сојуз.
РСЕ: Дали Путин некогаш на приватните состаноци алудирал на ова или рекол „ова е наша територија“ или нешто слично?
Расмусен: Всушност, да. Ние имавме самит НАТО-Русија во 2008 година (и) Путин го напушти тој самит бесен затоа што решивме Украина и Грузија да станат членки на НАТО. И за време на таа средба тој тврдеше дека Украина воопшто, а особено Крим, не се навистина независни, дека се историски интегрален дел од Русија. Тој го нарече Киев мајка на сите руски градови. Ако го слушавме тогаш, ако го сфативме сериозно тогаш, ќе бевме поподготвени за она што го гледаме во последните 10 или 20 години.
Затоа, навистина ми е жал што тогаш не го сфативме сериозно. И мислам дека лекцијата е научена: треба да го сфатиме сериозно. Сега.
РСЕ: Ако Украина биде принудена да се согласи на некаков договор со Русија само за да го запре насилството, дали на Русија треба да ѝ се укинат санкциите?
Расмусен: Не, не мислам дека треба. Затоа што Путин покрена нелегална војна против Украина. Тој сериозно го прекрши меѓународното право, така што не гледам причина за укинување на санкциите. Воопшто.
РСЕ: Што се однесува на одговорноста на Путин, бидејќи тоа е направено, дали Западот ќе го прими назад? Дали тој ќе плати за она што го направи?
Расмусен: Не, мислам дека нема да го прими назад. Русија е меѓународен изгнаник со кој владее политички гангстер. Тој е изолиран.
РСЕ: Ќе биде ли изведен пред меѓународен суд?
Расмусен: Не знам. Затоа што мислам дека ќе биде тешко да го изведат на суд. Но ако биде обвинет за воени злосторства – а има добри причини да се верува дека може да му се суди – тогаш, се разбира, тој нема да може слободно да патува низ светот.
