Мартинез, адвокатка по кривични дела од Доминиканската Република која се посветила на археологијата, поминала две децении барајќи ја гробницата на кралицата Клеопатра за Нешнал џиографик на скриени, подземни локации што другите ги отфрлале.
Сега, одалечено со милји од брегот на Тапосирис Магна, нејзиниот тим го откри она што Мартинез верува дека може да биде клучна трага за мистеријата од два милениума – потонато пристаниште во длабочините на Средоземното Море.
Откритието, објавено од страна на египетското Министерство за туризам и антиквитети, укажува дека Тапосирис Магна не бил само важен религиозен центар, туку и поморски трговски центар, многу позначаен отколку што се сметаше претходно.
„Тоа го прави храмот навистина важен“, вели Мартинез, додавајќи дека „ги имал сите услови да биде избрано како место каде што Клеопатра би можела да биде погребана заедно со Марк Антониј“, римскиот политичар кој го сакала и се борела покрај него.
Уште во 2022 година, нејзиниот тим од египетски и доминикански археолози објави дека открил серија артефакти и структури во урнатините на Тапосирис Магна од времето на владеењето на Клеопатра – како и тунел долг 1.300 метри, насочен директно кон морето.
Тунелот, кој се наоѓа на околу 12 метри под земја, бил делумно потопен од морска вода. Внатре биле пронајдени керамички садови и грнчарија од периодот на Птоломеј. Во комбинација со најновото подводно откритие, Мартинез вели дека ова укажува дека „пристаништето било активно за време на Клеопатра и од почетокот на династијата“.
За да го истражи овој неочекуван спој на копно и море, таа побарала помош од морскиот археолог на Нешнал Џиографик, Боб Балард, познат по откривањето на „Титаник“ и германскиот воен брод „Бизмарк“. Во поморската операција наишле на големи, несомнено вештачки структури, вклучувајќи и високо полиран под.
„Тоа е еден од оние моменти кога се чувствувате навистина живи“, рече Мартинез, лебдејќи на сплав на морето, во сцената снимена за претстојниот документарен специјален филм „Последната тајна на Клеопатра“, премиерно прикажан на 25 септември на Нешнал Џиографик.
Извонреден живот и мистериозна смрт
Родена во 69 година п.н.е., кралицата Клеопатра VII се искачила на престолот на 18-годишна возраст. Таа била последниот владетел од периодот на Птоломеј – најдолговечната династија во историјата на древниот Египет, која била устоличена во 305 година п.н.е. откако Александар Велики го освоил Египет.
Римјаните ја оцрнувале Клеопатра, особено поради нејзината врска со Јулиј Цезар. Таа била прикажана како „опасна, егзотична заводничка која ги одвлекувала истакнатите римски државници од нивните должности кон Републиката“, вели Сара Е. Кол, кустос за антиквитети во музејот Џ. Пол Гети, која не е дел од истражувачкиот тим Тапосирис Магна. „А западните историчари и уметници продолжиле да ја негуваат таа слика“.
„Таа била филозоф, лекар, хемичар и фараон“, додава Мартинез.
По атентатот врз Цезар, кралицата имала 11-годишна, страсна и политички поврзана романса со еден од неговите генерали и можни наследници – Марко Антониј.
Нејзиниот политички и личен однос со Антониј завршил на море. Во 31 година п.н.е., нивните поморски сили се судриле со римскиот владетел Октавијан, соперник на Антониј, во Битката кај Акциум на западниот брег на Грција, каде што Клеопатра командувала со својата флота.
По поразот, Антониј избегал во Египет и, наводно, сам се избодел до смрт со меч во Александрија, а подоцна починал во гробницата на Клеопатра, во нејзините раце. Соочена со заканата од заробување од страна на Римјаните, Клеопатра го завршила својот живот на 39-годишна возраст – некои веруваат со змиски отров, но ова никогаш не е докажано.
Потрагата по гробницата на Клеопатра
Плутарх запишал дека Антониј и Клеопатра биле погребани заедно во нејзината гробница во Александрија, но таму никогаш не се пронајдени докази за тоа. Градот бил погоден од силен земјотрес и цунами во 365 година од н.е., денес голем дел од историскиот кралски кварт е потопен шест метри под нивото на морето.
Во потрагата по гробницата, Мартинез го земала предвид отпорот на Клеопатра кон Октавијан. Таа смета дека, наместо да се предаде на Рим, кралицата смислила план да исчезне, криејќи го своето тело заедно со телото на Антониј на место каде што Римјаните никогаш не би помислиле да погледнат.
„Таа требало да избере место каде што може да се чувствува безбедно за нејзиниот задгробен живот со Марк Антониј“, рече Мартинез.
Таа ги разгледала сите храмови до кои кралицата можела да стигне од Александрија во рок од еден ден патување. На крајот го стеснила своето пребарување на Тапосирис Магна, а во октомври 2005 година нејзиниот тим започнал со ископувања.
Експедицијата довела до серија извонредни откритија. Конкретно, тимот ископал камена плоча на темелите на храмот со натпис на грчки јазик и хиероглифи, што укажува дека храмот е посветен на божицата Изида – врска од големо значење, бидејќи Клеопатра многумина ја сметале за живо олицетворение на Изида.
За Мартинез, имало смисла кралицата да сака нејзиното последно почивалиште да биде во храмот на божицата со која толку многу се идентификувала: „Таа не сакала да умре како роб или затвореник“.
На местото на храмот, нејзиниот тим, во соработка со Националниот универзитет „Педро Хенрикес Урења“ во Санто Доминго, откри стотици човечки остатоци, вклучувајќи мумии некогаш покриени со златни листови, како и грнчарија и повеќе од 300 монети, од кои некои го носат ликот на Клеопатра.
Според соопштението на египетското Министерство за туризам и антиквитети од декември минатата година, керамиката датира од времето на владеењето на Клеопатра, од 51 до 30 година п.н.е.
„Досега откривме повеќе од 2.600 предмети на место за кое сите веруваа дека нема што да најдат. Ја променивме историјата на ова подрачје, иако сè уште не ја пронајдовме гробницата на Клеопатра“, рече Мартинез.
Пристаниште поврзано со Клеопатра
Мартинез верува дека телото на Клеопатра донесено во Тапосирис Магна можеби било наменето да помине низ тунел, пред да биде скриено и положено далеку од дофатот на Римјаните.
Низ вековите, најмалку 23 земјотреси го погодиле египетскиот брег помеѓу 320 и 1303 година од н.е., предизвикувајќи делови од Тапосирис Магна да потонат под брановите. Најновото подводно откритие на Мартинез се темели на две децении докази, проширувајќи го пребарувањето и потврдувајќи ја важноста на храмот во времето на Клеопатра.
Во поморско пребарување, кое било потпомогнато и од египетската морнарица, Балард вели дека неговиот тим прво пронашол камени ниши каде што рибарите некогаш складирале опрема како мрежи и тегови, што укажува дека областа некогаш била крајбрежна линија. Со помош на хидролокатор, тие создадоа мапа на морското дно – каде нуркачите потоа открија изобилство од антички реликвии.
„Почнавме да гледаме структури“, изјави Балард – серија колосални структури покриени со седимент, наредени во редови и високи над шест метри – цементни блокови, столбови, мазен камен, како и повеќе сидра и амфори. Доказите сугерираат дека ова можеби било пристаниште поврзано со Тапосирис Магна, кое се користело во времето на Клеопатра.
„Ја најдовме, а тунелот водеше директно до неа“, додава Балард.
За Мартинез, откривањето на ова потонато пристаниште ја доближило еден чекор поблиску до нејзината цел.
Балард создаде детална мапа на која се прикажани околу 10 километри од клучните области, со слики од пристаништето, потопениот брег и други подводни структури.
Следејќи ја неговата мапа, Мартинез и нејзиниот тим планираат да започнат нови ископувања со дупчалки и нуркачи кон крајот на септември.
Мартинез останува непоколеблива во својата мисија. Таа чувствува дека гробницата на Клеопатра сега е поблиску од кога било; „За мене, тоа е само прашање на време.“
