Многу молдавски свештеници веруваат дека поглаварот на Руската православна црква, московскиот патријарх Кирил – кој е поглавар и на Молдавската православна црква – тргнал по патот на злото.
Во Русија религијата се користи како средство за оправдување на војната во Украина, вели Политико. И додека црквата убедува многу верници дека тие се дел од Божјиот план и затоа не треба да се плашат да загинат во борбата за „рускиот свет“, цената на ова е десетици илјади украински и руски животи.
„Не убивај. Православната црква не може да го оправда убиството“, тврди Роман.
Сепак, Кирил е сѐ поекстремен откако почна војната. Во едно неодамнешно соопштение, како што е наведено во официјалниот документ на централната црква, тој изјавил дека Русија води „света војна“ во Украина, и дека Русија треба да ја анектира украинската територија.
Во моментов, ставот на црквата е дека „специјалната воена операција“ во Украина е света војна за заштита на рускиот свет од злиот Запад. „Русија е креаторот, столбот и бранителот на рускиот свет“, се наведува во документот, кој беше усвоен на крајот на март.
Меѓутоа, руските православни цркви не ги има само во Русија – тие постојат насекаде низ светот. И исто како и Молдавија, црквата во Естонија минува низ морални превирања – и таму документот за „светата војна“ е последната капка.
И покрај тоа што денес е една од најмалку религиозните земји во светот, православието останува најголемата религија во Естонија, што е резултат на значителниот удел на руското население, кое претставува околу 16 отсто од вкупното население. Руската црква има над 100.000 верници, а катедралата Невски – главното место за богослужба – се наоѓа веднаш наспроти естонскиот парламент во срцето на Талин.
Меѓутоа, властите сега разгледуваат дали црквата е прифатлива во Естонија. „Највисокиот духовен водач на нивната црква објави света војна против Западот, вклучувајќи ја и Естонија. Тоа е еднакво на поттикнување тероризам – ако исламски свештеник постапеше на сличен начин, дали ќе го толериравме? Секако дека не“, изјави естонскиот министер за внатрешни работи Лаури Ланеметс.
А тој не верува ни дека Кирил ќе го смени ставот. „Токму напротив, тие стануваат сè поагресивни со текот на времето, истовремено мобилизирајќи го рускиот народ за агресијата на Путиновиот режим, која бара да се оправда агресијата врз Украина затоа што служи за „повисока цел“, рече тој.
„Тоа е наратив на екстремистичка група, а не на црковен водач“, вели Павел Борсевчи, друг православен свештеник од Молдавија.
Во моментов во Молдавија има речиси 1.000 руски православни цркви, а над 90 отсто од Молдавците се идентификуваат како православни христијани. Кирил сè уште е официјално највисокиот духовен водач на Борсевчиевата црква Свети Димитрија во Кишињев – а сепак, „името на патријархот Кирил не се споменува во работните денови во црквата. Луѓето веќе не можат да ја толерираат руската црква, која се претвори во секта“, рече Борсевчи.
Тогаш се поставува прашањето зошто црквата Свети Димитрија сè уште потпаѓа под руското верско раководство заедно со целата молдавска митрополија.
„Мора да останеме обединети без разлика на сѐ. Тоа е едно од Христовите учења“, вели Борсевчи. Наместо тоа, тој се надева дека Молдавската митрополија ќе ги води обединетите молдавски православни цркви и романските православни цркви.
Меѓутоа, отец Роман решил да не чека. „Кога започна војната во Украина, рековме: Ова е тоа!“, се сеќава тој. Тој ги собрал локалните жители и ги повикал да ја префрлат својата верност од руското верско раководство на Романската патријаршија, што наишло на масовно одобрување.
Од избувнувањето на војната во Украина, над 60 цркви во Молдавија ја направија истата транзиција. Според Роман, многумина сакаат таква промена, но се под притисок да не го направат тоа. „На пример, тие доаѓаат од Митрополијата на Молдавија со документи и објавуваат дека повеќе немате право да вршите служба или дека повеќе не сте свештеник за тој регион“, рече тој.
Официјално, Молдавската православна црква сѐ уште е посветена да остане под власта на Руската патријаршија, иако ја осудува војната на Русија во Украина.
Во меѓувреме, и Естонската православна црква под покровителство на Московската патријаршија се обидува да се огради од провоените изјави на Кирил. Во почетокот на оваа година, безбедносната служба на земјата го прогласи поглаварот на нивната православна црква, митрополитот Евгениј Решетников, за закана за безбедноста на Естонија, поради што не му беше продолжена дозволата за престој.
Ланеметс, според тоа, смета дека црквата повеќе не може да биде под раководство на Кирил, а државата сега планира да преземе правни чекори за да го промени тоа.
Тој вели дека постојат две опции: или православните цркви во Естонија да се одвојат од Московската патријаршија – како што прават црквите во Молдавија во моментов – или државата да интервенира од безбедносни причини и да ги запре активностите на Естонската православна црква под Московската патријаршија како организација.
Во соседна Латвија, на пример, парламентот минатата година одобри законски амандман со кој Летонската православна црква се прогласи за независна од власта на црквите надвор од Латвија.
Сепак, останува фактот дека во религиозна смисла таквите одлуки не ги носат политичарите. И како што се испостави, Естонската православна црква сака да продолжи да биде под Руската патријаршија и покрај нејзините провоени изјави.
„Ние не сме одговорни за зборовите на патријархот“, изјави естонскиот бискуп Даниел од Тарту. Тој го отфрла документот за „света војна“ како ирелевантен.
Според Даниел, Кирил едноставно „прави грешка, што е карактеристично за луѓето“. И според него, „промената на црковната верност поради секоја грешка не е решение“.
Сепак, постои уште една опција.
Во 2019 година Вселенската патријаршија ѝ додели автономија на обединетата Православна црква на Украина. А претседателот на естонскиот парламент Лаури Хусар смета дека ова е можно решение црквите во Естонија – да влезат под јурисдикција на Вселенската патријаршија.
„На крај, ова прашање ќе биде решено кога Украина ќе победи во оваа војна, што ќе ги поттикне естонските цркви да размислат за својата верност“, рече тој.
