Според веродостојни извори запознаени со случајот, официјалниот авион на Османи доживеал целосно губење на џипиес-сигналот во бугарскиот воздушен простор во февруари 2023 година, додека се враќал од официјална мисија на ОБСЕ во Молдавија. Пилотите биле принудени да се вратат на традиционални навигациски инструменти и печатени карти, идентично на итните протоколи што беа користени за време на прекинатото слетување на Фон дер Лајн во Пловдив пред само неколку дена.
Интересно е што ова откритие никогаш досега не било објавено, ниту од ОБСЕ, ниту од Европската Унија, ниту пак од НАТО-институциите. За разлика од случајот со Фон дер Лајн, кој Европската комисија го адресираше јавно, инцидентот со Османи од 2023 година бил интерно задржан и останал во тајност до овој момент.
Паралелите меѓу двата инцидента се интересни. Двата случаи вклучуваат високи функционери, двата се случиле над бугарскиот воздушен простор и во двата случаи било потребно рачно, аналогно управување со летот поради сомнеж за прекин на џипиес-навигацијата.
„Два вакви инциденти, насочени кон високи официјални лица во истиот коридор на летање, силно укажуваат на системска ранливост на Бугарија. Тоа е предупредувачки знак за длабоко компромитирани безбедносни институции во Бугарија “, анализираат албанските медиуми.
Тешки прашања на повидок
Случајот со Фон дер Лајн веќе ја натера бугарската авијациска управа да го признае прекинот на џипиес-сигналот и да потврди сомнителна руска непријателска активност. Со откривањето на случајот со Османи, меѓутоа, се појавува прашањето колку источното крило на Европа може да бидее подлабоко пробиено или несигурно.
„Доколку ова беше изнесено во јавноста во 2023 година, веројатно ќе предизвикаше лавина од дипломатски прашања, но фактот дека тоа не беше објавено е навистина зачудувачки“, се вели во анализата.
Безбедноста на Бугарија под лупа
Двата инцидента и временската рамка меѓу нив сега фрлаат голема сенка врз протоколите за авијациска безбедност во Бугарија и можната ранливост од руските разузнавачки операции.
Експертите одамна предупредуваат за ризици од инфилтрација во земји каде што политичката нестабилност и преклопувањето на разузнавачките служби создаваат услови за дејствување на надворешни актери. Неуспехот јавно да се признае или истражи инцидентот со Османи од 2023 година поставува итно прашање: дали бугарскиот воздушен простор е компромитиран од странски разузнавачки интереси? Исто така, зошто овој инцидент не предизвика аларм во тоа време – можеби тогаш ќе можеше да се спречи инцидентот со Фон дер Лајен?
Повик за будење за европската безбедност
Додека ЕУ ги проширува сателитските одбранбени системи и регулаторите за воздушна безбедност се подготвуваат за нови случаи на прекинување и лажирање на сигнали, овие настани ја разоткриваат кревкоста на европскиот воздушен суверенитет во ерата на хибридната војна.
„Печатените карти можеби сè уште функционираат, но тие не се долгорочна стратегија за одбрана. Европа мора да има не само технолошка отпорност, туку и целосна политичка транспарентност кога ќе се случат вакви напади“, се вели во анализата.
