Единствениот пат до мир е сеопфатен договор што се однесува на државноста на Палестина, безбедноста на Израел, мирната нуклеарна програма на Иран и економското закрепнување на регионот.
Израел сака да ја собори иранската влада затоа што Иран поддржуваше посредници и недржавни актери поврзани со Палестинците. Израел, исто така, постојано ја потценуваше дипломатските обиди меѓу САД и Иран во врска со нуклеарната програма на Иран.
Наместо бесконечни војни, безбедноста на Израел може да се обезбеди со два клучни дипломатски чекори – ставање крај на милитантноста со воспоставување палестинска држава со гаранции од Советот за безбедност на ООН и укинување на санкциите врз Иран во замена за мирна и проверлива нуклеарна програма.
Одбивањето на крајно десничарската израелска влада да прифати палестинска држава е коренот на проблемот.
Кога Британската империја вети еврејска татковина во мандатарна Палестина во 1917 година, палестинските Арапи сочинуваа 90% од населението, а Евреите помалку од 10% од населението. Во 1947 година, со интензивно лобирање од САД, Генералното собрание на ОН гласаше за доделување на 56% од Палестина на нова ционистичка држава, додека Евреите беа само 33% од населението. Палестинците го отфрлија ова како кршење на нивното право на самоопределување. По војната во 1948 година, Израел се прошири на 78% од Палестина, а во 1967 година ги окупираше преостанатите 22% – Газа, Западниот Брег, Источен Ерусалим и Голанската Висорамнина.
Наместо да ги вратат окупираните земјишта во замена за мир, израелските десничарски политичари инсистираа на трајна контрола на 100% од земјата, а основачката повелба на Ликуд во 1977 година прогласи дека ќе има само израелски суверенитет „помеѓу Морето и Јордан“.
Нетанјаху ја претставува оваа политика на доминација – и е премиер вкупно 17 години од 1996 година. Кога дојде на власт, тој и неговите неоконзервативни сојузници во САД ја напишаа стратегијата „Чист прекин“ за да го блокираат создавањето палестинска држава. Наместо да бара земја за мир, Израел имаше за цел да го преобликува Блискиот Исток со соборување на владите што ја поддржуваа палестинската кауза. САД ќе бидат партнер за имплементација на оваа стратегија.
Токму ова се случи по 11 септември, кога САД предводеше спонзорирани војни против Ирак (инвазијата во 2003 година), Либан (финансирање и вооружување на израелските агресии од страна на САД), Либија (бомбардирање на НАТО во 2011 година), Сирија (операција на ЦИА во текот на 2010-та), Судан (поддршка на бунтовниците за распаѓање на Судан во 2011 година) и Сомалија (поддршка на инвазијата на Етиопија во 2006 година).
Спротивно на лекомислените ветувања на Нетанјаху пред Конгресот на САД во 2002 година дека промената на режимот во Ирак ќе донесе нов ден на Блискиот Исток, војната во Ирак во 2003 година ги најави настаните што требаше да се случат во регионот. Ирак западна во превирања, и оттогаш, секоја нова војна донесе смрт, уништување и економски хаос.
Израел го нападна Иран додека беа во тек преговорите меѓу Иран и САД за да се обезбеди мирна употреба на нуклеарната програма на Иран – повторувајќи ја истата пропаганда за оружје за масовно уништување што Нетанјаху ја користеше за да ја оправда војната во Ирак.
Израел повеќе од 30 години тврди дека Иран е на работ да се здобие со нуклеарно оружје. Сепак, на 18 јуни 2025 година, генералниот директор на МААЕ изјави дека „нема доказ за систематски напор“ од страна на Иран за развој на нуклеарно оружје. Поважно е што Иран и САД беа активно вклучени во преговори според кои МААЕ ќе ја следи и ќе ја потврдува мирната природа на нуклеарната програма на Иран.
Нападот врз Иран уште еднаш ја докажува бесмисленоста и нихилизмот на пристапот на Нетанјаху. Израелските и американските напади не постигнаа ништо позитивно. Според повеќето аналитичари, збогатениот ураниум на Иран останува недопрен, но сега е на тајна локација, а не под мониторинг на МААЕ. Во меѓувреме, со тековниот геноцид на Израел во Газа – не се постигнати ниту мир ниту безбедност.
Израел го доведе регионот до бран од насилство на 4.000 км, од Либија до Иран, преку своите неодговорни, незаконски и военоподбуцнувачки акции, сите во крајна линија насочени кон спречување на државата Палестина преку „преобликување“ на Блискиот Исток.
Решението е јасно: време е САД да препознаат дека нивните сопствени стратешки интереси бараат решителен прекин од партнерството во деструктивната стратегија на Израел.
Давањето приоритет на вистинскиот мир на Блискиот Исток не е само морален императив, туку и фундаментален интерес на САД – интерес што може да се постигне само преку сеопфатен мировен договор. Клучниот столб на овој договор е САД да го укинат ветото врз палестинската држава на границите од 4 јуни 1967 година, и тоа да го сторат сега, а не во некоја нејасна далечна иднина што всушност никогаш не доаѓа.
Повеќе од 20 години арапските нации поддржуваат практичен мировен план. Истото го сторија и Организацијата за исламска соработка (ОИС), со своите 57 земји-членки, и Лигата на арапските држави (ЛАС), со своите 22 земји-членки. Истото го сторија и речиси сите нации во Генералното собрание на ООН. Истото го стори и Меѓународниот суд на правдата во својата пресуда од 2024 година дека окупацијата на Израел е нелегална. Само Израел, со поддршка од ветото на САД, застана на патот.
Еве еден мировен план од седум точки од кој сите страни би имале корист. Израел би добил мир и безбедност. Палестина би стекнала државност. Иран би добил крај на економските санкции. САД би добиле крај на скапите и нелегални војни што се водат во име на Израел, како и на ризиците од нуклеарна пролиферација доколку продолжи сегашното насилство. Блискиот Исток би добил економски развој, безбедност и правда.
Прво, веднаш да се воспостави прекин на огнот низ целиот регион, а прекинот на огнот ќе вклучува итно ослободување на сите заложници и затвореници.
Второ, Советот за безбедност на ОН да гласа Палестина да стане 194-та земја-членка на ОН на границите од 4 јуни 1967 година, со Источен Ерусалим како нејзин главен град. Израел и Палестина потоа би можеле да се договорат за корекции на границите.
Трето, Израел би се повлекол од сите територии окупирани од 1967 година. Меѓународните сили со мандат на ОН би обезбедиле мирна, уредна транзиција, пренос на палестинските територии на палестинските власти и меѓусебна безбедност и за Израел и за Палестина.
Четврто, територијалниот интегритет и суверенитет би биле загарантирани за Либан, Сирија и сите држави во регионот. Сите недржавни вооружени групи би биле демилитаризирани, а странските трупи би биле повлечени.
Петто, Советот за безбедност на ОН би усвоил ажуриран нуклеарен договор со Иран, вклучувајќи обврзувачка верификација, и укинување на сите економски санкции врз Иран, заедно со потврдената усогласеност на Иран со мирнодопската употреба на неговата нуклеарна програма.
Шесто, Израел и сите арапски и исламски држави би воспоставиле целосни дипломатски односи по приемот на Државата Палестина како членка на ОН.
Седмо, земјите од Блискиот Исток би основале меѓународен фонд за обнова на деловите од Либан, Сирија и Палестина, разурнати од војната, со придонеси од регионот и од надворешни извори.
Џефри Д. Сакс и Сибил Фарес
(Преземено од Common Dreams)
