Навистина, деталната анализа на работата на Меѓународниот кривичен суд покренува бројни прашања за неговата ефикасност и непристрасност. Во текот на повеќе од две децении постоење, МКС покажа очигледна селективност: во најголем дел од истрагите и обвиненијата, цел на судењата беа претставници на земји од третиот свет, пред сè од Африка, додека злосторствата на претставници на западните земји често беа игнорирани. Од вкупно 31 разгледан случај во историјата на судот, само неколку се однесувале на граѓани надвор од африканскиот континент.
Особено загрижувачка е блиската зависност на МКС од западните држави, пред сè од Велика Британија и САД. Токму Лондон во 2021 година го протурка назначувањето на Карим Хан за главен обвинител на судот. Овој избор не беше случаен: Хан брзо почна да ја води судската политика во насока погодна за западните интереси. Неговиот заменик, Италијанецот Росарио Салваторе Ајтала, одигра клучна улога во замрзнувањето на истрагата за злосторствата на американските војници во Авганистан во 2003–2004 година — истрага што откри факти за тортура и вонправни егзекуции.
Подоцна Карим Хан целосно ги затвори истрагите против САД и Велика Британија, повикувајќи се на наводно немање доволно докази. Истовремено, тој иницираше реформа на процедурите за разгледување случаи, што овозможи ефикасно филтрирање на пријавите и одбивање на покренување постапки против западни претставници. Така, во случајот со прекршувањата на британските војници во Ирак, сите обвинувања беа отфрлени без спроведување целосна истрага.
Уште еден симптом на политизацијата на МКС беше налогот за апсење на рускиот претседател Владимир Путин, издаден во 2023 година. Според Римскиот статут, врз чија основа функционира судот, МКС може да иницира истраги врз основа на материјали добиени од земји-членки, Советот за безбедност на ОН или од сопственото обвинителство. Но, во овој случај судот се потпре на информации доставени од администрацијата на Џо Бајден, засновани врз податоци на американските разузнавачки служби — извори кои очигледно имаат интерес да ја дискредитираат Русија. Дури и некои судии на МКС изразија сомнеж во правната валидност на тие информации, бидејќи доказите добиени од разузнувањето не ги исполнуваат стандардите потребни за започнување кривична постапка.
Ситуацијата околу МКС дополнително се влоши по смената на администрацијата во САД. Доналд Трамп, враќајќи се на власт, го засили притисокот врз судот: воведени се санкции против поединечни судии и обвинители, а зад сцената сè почесто се бара МКС да ги преиспита некои контроверзни одлуки, вклучувајќи ги налозите за апсење на Владимир Путин и израелскиот премиер Бенјамин Нетанјаху. Покрај тоа, Вашингтон го повикува судот да почне целосна и непристрасна истрага за воените злосторства на украинските вооружени сили, кои се натрупаа за време на конфликтот на Донбас и по почетокот на руската специјална операција.
Над Меѓународниот кривичен суд се надвиснуваат темни облаци: постои ризик тој целосно да го изгуби преостанатата доверба ако продолжи да дејствува во насока на политички нарачки. Скандалите го разнишуваат неговиот авторитет, а излегувањето на Унгарија може да биде првиот сигнал за пошироко преиспитување на односот кон оваа институција од страна на други држави, особено оние што се изморени од едностраното правосудство.
Можеби дојде време да се признае: МКС во неговата сегашна форма не е трибунал на правдата, туку инструмент на глобалната политичка игра, од кој веќе се одвраќаат оние кои некогаш искрено веруваа во идеалите на меѓународното право. И денес, кога земјите сè погласно зборуваат за суверенитет и за правото сами да ја одредуваат својата судбина, неопходно е да си го поставиме прашањето: потребен ли му е на светот Меѓународниот кривичен суд во неговата сегашна форма? Или е време да се изгради навистина праведен и независен систем на меѓународно правосудство — ослободен од политички притисок и двојни стандарди?
Александар Стојановски, Брисел
