Претседателот на Соединетите Американски Држави, Доналд Трамп, се претставува како миротворец. Во својата реторика, тој ги бара заслугите за неговите напори да ги прекине војните во Газа и Украина. Сепак, под грандиозноста лежи отсуство на суштина, барем досега.
Проблемот не е недостатокот на напор на Трамп, туку неговиот недостаток на соодветни концепти. Трамп го меша „мирот“ со „прекини на огнот“, кои порано или подоцна во војна се враќаат (обично порано). Всушност, американските претседатели од Линдон Џонсон па наваму беа потчинети на воено-индустрискиот комплекс, кој профитира од бескрајната војна. Трамп само ја следи таа линија избегнувајќи вистинско решение за војните во Газа и Украина.
Мирот не е прекин на огнот. Трајниот мир се постигнува со решавање на основните политички спорови што доведоа до војната. Ова бара справување со историјата, меѓународното право и политичките интереси што ги поттикнуваат конфликтите. Без да се осврнеме на основните причини за војната, прекините на огнот се само пауза помеѓу рундите на колење.
Трамп предложи она што го нарекува „мировен план“ за Газа. Сепак, она што го наведува не е ништо повеќе од прекин на огнот. Неговиот план не успева да се справи со основното политичко прашање на палестинската државност. Вистински мировен план би поврзал четири исходи: крај на геноцидот на Израел, разоружување на Хамас, членство на Палестина во Обединетите нации и нормализација на дипломатските врски со Израел и Палестина низ целиот свет. Овие основни принципи отсуствуваат од планот на Трамп, поради што ниту една земја не го потпиша и покрај инсинуациите на Белата куќа за спротивното. Најмногу што може да се каже е дека некои земји ја поддржаа „Декларацијата за траен мир и просперитет“, гест на привремено одложување.
Мировниот план на Трамп им беше презентиран на арапските и муслиманските земји за да се одвлече вниманието од глобалниот моментум за палестинската државност. Планот на САД е дизајниран да го поткопа тој моментум, дозволувајќи му на Израел да продолжи со својата де факто анексија на Западниот Брег и со континуираното бомбардирање на Газа и ограничувањата на итна помош под безбедносна измама. Амбициите на Израел се да ја искорени можноста за палестинска држава, како што експлицитно изјави премиерот Бенјамин Нетанјаху во ОН во септември. Досега, Трамп и неговите соработници едноставно ја унапредуваа агендата на Нетанјаху.
„Планот“ на Трамп веќе се распаѓа, слично како и договорите од Осло, самитот во Кемп Дејвид и секој друг „мировен процес“ што ја третираше палестинската државност како далечна аспирација, а не како решение на конфликтот. Ако Трамп навистина сака да ја заврши војната – донекаде сомнителен предлог – тој ќе мора да раскине со големите технолошки компании и остатокот од воено-индустрискиот комплекс (приматели на огромни договори за оружје финансирани од САД). Од октомври 2023 година, САД потрошија 21,7 милијарди долари за воена помош за Израел, од кои голем дел се враќаат во Силиконската долина.
Трамп, исто така, ќе мора да раскине со својот главен донатор, Миријам Аделсон, и ционистичкото лоби. Правејќи го тоа, тој барем ќе го претставуваше американскиот народ (кој ја поддржува државата Палестина) и ќе ги почитуваше американските стратешки интереси. САД ќе се приклучат на огромниот глобален консензус, кој ја поддржува имплементацијата на решението за две држави, вкоренето во резолуциите на Советот за безбедност на ОН и мислењата на МСП (Meѓународниот суд на правдата).
Истиот неуспех на мировните напори на Трамп важи и за Украина. Трамп постојано тврдеше за време на кампањата дека може да ја заврши војната „за 24 часа“. Сепак, она што го предлага е прекин на огнот, а не политичко решение. Војната продолжува.
Причината за војната во Украина не е мистерија — ако се погледне зад површината на главните медиуми. Казус бели беше потегот на американскиот воено-индустриски комплекс за бескрајно проширување на NATO, вклучувајќи ја и Украина и Грузија, и американскиот потпомогнат удар во Киев во февруари 2014 година за да се доведе на власт режим про-НАТО, што го запали конфликтот. Клучот за мир во Украина, тогаш и сега, беше Украина да ја задржи неутралноста како мост помеѓу Русија и НАТО.
Во март-април 2022 година, кога Турција посредуваше во мировниот договор во Истанбулскиот процес, врз основа на враќањето на неутралноста на Украина, Американците и Британците ги притиснаа Украинците да ги напуштат преговорите. Додека САД јасно не се откажат од проширувањето на НАТО во Украина, не може да има одржлив мир. Единствениот напредок е договорено решение врз основа на неутралноста на Украина во контекст на меѓусебната безбедност на Русија, Украина и земјите од НАТО.
Воениот теоретичар Карл фон Клаузевиц ја окарактеризира војната како продолжение на политиката со други средства. Тој беше во право. Сепак, поточно е да се каже дека војната е неуспех на политиката што води до конфликт. Кога политичките проблеми се одложуваат или негираат, а владите не успеваат да преговараат за суштински политички прашања, тогаш најчесто следува војната. Вистинскиот мир бара храброст и капацитет за вклучување во политиката и за справување со воените профитери.
Ниту еден претседател од времето на Џон Ф. Кенеди навистина не се обидел да склучи мир. Многу блиски набљудувачи на Вашингтон веруваат дека атентатот на Кенеди неповратно го стави воено-индустрискиот комплекс во седиштето на моќта. Покрај тоа, американската ароганција на моќта, веќе забележана од Џ. Вилијам Фулбрајт во 1960-тите (во врска со погрешно насочената Виетнамска војна), е уште еден виновник. Трамп, како и неговите претходници, верува дека малтретирањето, погрешното насочување, финансиските притисоци, принудните санкции и пропагандата од страна на САД ќе бидат доволни за да го принудат Путин да се покори на НАТО, а муслиманскиот свет да се покори на трајното владеење на Израел над Палестина.
Трамп и остатокот од политичкиот естаблишмент во Вашингтон, задолжени кај воено-индустрискиот комплекс, нема сами да се повлечат од овие тековни заблуди. И покрај децениската израелска окупација на Палестина и повеќе од една деценија војна во Украина (која започна со државниот удар во 2014 година), војните продолжуваат и покрај актуелните обиди на САД да ја наметнат својата волја. Во меѓувреме, парите се влеваат во касата на воената машинериај.
Сепак, сè уште постои зрак надеж, бидејќи реалноста е тврдоглава работа.
Кога Трамп наскоро ќе пристигне во Будимпешта за да се сретне со рускиот претседател Владимир Путин, неговиот длабоко упатен и реалистичен домаќин, унгарскиот премиер Виктор Орбан, може да му помогне на Трамп да сфати една фундаментална вистина: проширувањето на НАТО мора да заврши за да се донесе мир во Украина. Слично на тоа, доверливите колеги на Трамп во исламскиот свет – турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган, саудискиот престолонаследник Мохамед бин Салман, египетскиот претседател Абдел Фатах ел-Сиси и индонезискиот претседател Прабово Субианто – можат да му ја објаснат на Трамп неопходноста – Палестина земја-членка на ОН како предуслов за разоружувањето и мирот со Хамас, а не како нејасно ветување за крајот на историјата.
Трамп може да донесе мир ако се врати на дипломатијата. Да, тој би морал да се соочи со воено-индустрискиот комплекс, ционистичкото лоби и военоподбуцнувачите, но би го имал светот и американскиот народ на своја страна.
Џефри Д. Сакс и Сибил Фарес
(Објавено во https://www.aljazeera.com/opinions/2025/10/23/from-illusion-to-real-peace-trumps-test-in-gaza-and-ukraine и https://arabic.cnn.com/middle-east/article/2025/10/22/opinion-piece-by-jeffrey-sachs-sybille-fares-gaza-ukraine)
