Станувам рано сабајле како крепосен селанец во социјални песни и си давам збор дека повеќе нема да дискутирам за политика. И да видиш чудо. Таман да го срушам својот личен рекорд, ме поканија да седнам во едно поголемо друштво, на по една пијачка. И тука веднаш стапува на сила славното кумановско правило кое гласи: „Зарекла се свиња, гомна да не једе”. Уште не сум седнал на столчето, одма политика! Да нема забуни: Во нашата животна пракса „поголемо друштво“ значи дека освен тебе има уште еден, најмногу двајца Македонци, за секој случај. Откако ќе ти здосади да се караш со едниот, тука е другиот. Ваквата формација на друштвен живот нуди прекрасна патриотска можност. На крајот, двајца Македонци секогаш се здружуваат против третиот.
И кога првиот соговорник зема залет и почна да критикува сѐ и сешто на планетава освен себе, се дадов во бекство! Зацепив пеш накај дома, како аргат од памучни полиња. Тогаш налетав на еден стар другар кого не сум го видел уште од осмолетка, генерација на Кит Ричардс, Цанко Курбла и Глигорие Гоговски. Не се чуди без потреба. Глигорие е магистар, а Кит е понављач. Го прашувам, кај си бе Ганза, а тој едвај чека да соопшти: „Насекаде по малку, а никаде-најмногу!“ Го гледам и тешко ми е да поверувам дека некогаш бил дете. Стоби и Хераклеја можат слободно да се сметаат за новоградби, а Благој Механџиски за тинејџер. Метафорично кажано, човекот личи на стоногалка со 51 нога во гроб. Како сум изгледал јас во неговите очи? Среќа што тој не ја пишува оваа колумна.
Откако од нога направивме неколку реконструкции на владата и фудбалската репрезентација, ме убеди да влеземе во едно кафуле кое го посетувале „главните фаци на градов”. Но судејќи според старосната граница, местото е за посета на педијатри. Се договоривме да убиеме малку време, но стануваше сѐ поочигледно дека времето ќе нѐ убие нас, што е првиот симптом дека ќе станеме филозофи. Моите стравувања набргу се остварија. Добро, имам разбирање за неговите очајнички напори да изгледа многу помлад. Сфаќам дека му треба слушател на неговите коментари за сите оние разголени мешиња што се врцкаат околу нас. Но и јас имам свое видување на настаните.
Лажам. Немам. Имам само претчувство дека уште една есен безнадежно ќе помине покрај нас, додека ние како коцки мраз тонеме на дното на чашките, а богами и на животот. И кога мојата носталгија за дома стана поголема од нас двајцата сосе биртијата, станав да си одам… но предоцна. Штотуку пристигна седмата тура. Секогаш во вакви кафеански катарзи, едната страна кажува некоја глупава реченица после која од другата страна следи лавина на бесконечен монолог, познат меѓу рибарите како „роман-река”. Овој пат реченицата беше моја, а романот негов:
„Дали сум ја читал ‘За македонцките работи’? Ти бе чоече мене ме заебаваш или ми се правиш академик? Будала си или ти смрдат чорапите? Како можеш бе да тибам, да ми поставуеш такви глупи прашања, да тибам? Кога последен пут си мерел температура, ако тоа не е тајна? Како зашто? Па можда си болен чоече, а никој не ти кажуе? Има такви случаи. На дедо ми 50 години не му кажуеле дека има рак на мадињата. Еден ден, кога напуни 88 години, нѐ собра сите на купче за да нѝ соопшти важна вест: ‘Абе деца, 50 години ќутам за да не ве секирам, ама вака више не може. Сега ќе ви откријам една голема тајна…’ Тука дедото нагло прекина и заќута ко лиен бандаж.
Шо праиме ние у таква ситуација? Прво се тешиме: Ако не дојде до компликации, ќе умре. После евоцираме убави спомени и се сеќаваме на неговата историска изјава која постојано нѝ ја повторуваше: ‘Ич да не се секирате, сите ќе ве спомнам во мојот тестамент’. Седиме у тоа тишината како у социјалистичка чекална и чекаме… И кога више почнавме да заличуеме на сфинги, за да го измотивирам малку, му викам: Дедо, одлично изгледаш. Ко Ален Делон на матурска. Вампирот ни да гукне. ‘Откри бе дедо тоа тајната па после да се развиеме у стрелци!’ Му се дерам директно у естахиева труба (позната помеѓу простиот свет како уво) и го чекам ефектот. После една цела вечност дедото активира кломпи и… Какви кломпи? Вештачки вилици. Пази тука, шо ни кажа: ‘Абе… 50 години ме болат мадињата!’ Татко ми рипна да го смирува: ‘Не бери гајле тато за мадињата, утре ќе се консултираме со доктор!’
Другиот ден наместо со доктор се консултиравме со гробар и дедо ми отиде у ‘вечни ловишта’. После го отворивме тестаментот и се уверивме дека навистина сите нѐ спомнал. Ја како најшколован у фамилија почнав да читам: ‘Збогум мили мои роднини, пријатели и комшии’. Што и? Толку! Сакам да ти кажам, ако добро ме пратиш, тоа беше единствената посрана реченица што беше напишана во проклетиот тестамент. Во истиот момент за мене читањето аутоматски престана да постои. Знам, секој чоек у живот мора да рачуна и на фактор изненаѓење, ама оној тестамент надмашуе секоја, па и најзлобна фантазија.
Кој момент највише збунуе и боли во оваа наша прикаска? Моментот одма после неговата умирачка кога неколку маалски ороспии почнаа нагло и нападно да се врцкаат наоколу со скупи алишта, ботокси и ремонт на вагини. Едната од нив дури не можеше да си го исчачка носот. Зашто? Затоа шо руките и тежеа од злато. Сакам некако да го утешам, ама не знам како. За да види дека кобожемски сум загрижен, го прашувам: ‘Што направивте после?’ Ганза со фаца од предизборен билборд, победнички грмна: „После му се помочавме на гробот и правац у кладилница, ти текнуе? Шо праам моментално? Моментално, пропаѓам. Море ни работа ни бутур! Џабе ми е шо сум историчар на уметнос. Овде чоече има све поише историја и све мање уметнос… А ороспилак, за извоз! Како рече дека се вика тоа книџето? ‘За македонцките работи?’ Море мани ми се од глаата. Ние немаме основно наследство, а камоли културно. Какви сме, не заслужуваме ни ливада, а камоли држава!“
Така Ганза го заврши својот животен монолог и испушти една воздишка како цунами, додека неговите психоделични погледи правеа апстракна графика од сѐ што ќе допреа. А допираа најмногу под левиот џеб каде некогаш беа нашите срца и по некое парче душа.
И кога Дедо Господ почна да го крои црниот костум на ноќта, се разделивме. Ганза отиде во легенда, а јас на балкон. Тука една мисла најде топол дом во мене. И полжавот остава трага зад себе. Што ќе оставиме ние?
Братислав Димитров
