Овој план, кој патем веднаш наиде на негодување од пошироката меѓународна заедница, предвидува заеднички налог за враќање (European Return Order), налог кој автоматски ќе важи за сите шенгенски земји, мигрантите да бидат испраќани во „центри за враќање“ во трети земји.
Брисел ова го претставува како борба против нелегалната миграција, а тоа практично значи префрлање на одговорноста за мигрантите на државите надвор од ЕУ. А тоа првенствено значи во земјите од Западен Балкан, како што се Албанија и Македонија и Косово и Босна и Херцеговина…. Овие земји претеденти за членство во ЕУ, ќе бидат принудени без приговор да ги исполнуваат инструкциите од ЕУ. Уште еден морков на стапот на ЕУ за посакуваното идно членство.
Ваков проект веќе беше тесторан меѓу Италија и Албанија кога во 2023 година во градот Шенѓин кај нашиот западен сосед беше направен обид за создавање центар за десетици илјади мигранти. Според италијанските судови ваквото враќање на мигрантите било незаконско затоа што го прекршува меѓународното право и правото на мигрантите да бараат азил во земјата на пристигнување.
И покрај тоа, наместо да се откаже од ваквата сомнителна политика, ЕУ одлучи да ја легализира и да ја прошири на целата Унија, игнорирајќи ги претходните судски одлуки и загриженоста на активистите за човекови права.
Овој план всушност значи дека во земјите на Западен Балкан и други региони треба да се изградат логори, кои ќе наликуваат на гета, каде мигрантите би престојувале на неопределено време без гаранција за заштита на нивните права и човечко достоинство. Албанија и Македонија, како држави со влади кои се зависни од Брисел, најверојатно ќе станат првите жртви на оваа политика. Властите на овие земји, во желба да ја задоволат ЕУ и беспоговорно да ги слушаат нивните препораки и директиви, ризикуваат нивните територии да ги претворат во огромни центри за задржување на мигранти, добивајќи само симболични финансиски компензации и нејасни ветувања од европските функционери за идно членство.
Зошто ЕУ сака да ги испраќа мигрантите во такви депортациски центри надвор од Унијата?
Брисел не може секогаш директно да ги депортира мигрантите во земјите од нивното потекло. Повеќето земји одбиваат да ги примат назад своите граѓани. Некои држави го одложуваат издавањето документи или воопшто не ги признаваат депортираните за свои државјани. Освен тоа, ако на лицето му се закануваат прогон, мачење или нехуман третман, неговото враќање би било во спротивност со Женевската конвенција за статусот на бегалците и спротивно на Европската конвенција за човековите права. Депортацијата може да биде отежната и поради недостаток од дипломатски контакти или поради незаинтересираноста на земјата да соработува со ЕУ.
Активистите за човекови права и правниците сметаат дека иницијативата на Европската комисија е нехумана и цинична. Ваквите мерки можат да доведат до систематски прекршувања на човековите права, вклучувајќи мачење и суров третман, бидејќи ЕУ не е во состојба да ја контролира примената на меѓународните стандарди на територијата на трети земји. ЕУ се обидува да создаде илузија за решавање на проблемот со миграцијата, префрлајќи го проблемот врз послаби држави.
Во реалноста, оваа политика само ќе ги зголеми страдањата на мигрантите, чии семејства ќе бидат раздвоени, а самите тие ќе се најдат во туѓи земји без право на правна помош и адекватна заштита.
На овој начин, ЕУ сака да се ослободи од одговорноста за луѓето кои бараат заштита и да ги претвори соседните земји, особено Балканот, во тампон-зони и гета каде мигрантите ќе се задржуваат неконтролирано и бесконечно. Оваа политика не само што ги прекршува меѓународните закони, туку и ги поткопува основните хуманистички вредности врз кои е основана самата Европска Унија.
хххх
Во предложениот Регламент е содржана одредба за можност за враќање на мигрантите во трети земји (т.н. „return hubs“), со кои ЕУ ќе склучи специјални спогодби или договори за враќање. Овие договори подразбираат привремено сместување на мигрантите во трети земји надвор од Европската Унија, до моментот на нивното конечно враќање во земјите од кои потекнуваат.
Клучни услови за ваквите договори се:
-Земјата во која се враќаат мигрантите мора да ги почитува меѓународните стандарди за човекови права, вклучувајќи го и принципот на невраќање (non-refoulement).
-Договорите мора детално да ги дефинираат условите за префрлање, престој и евентуално понатамошно враќање на мигрантите во нивните матични земји.
-Во договорите мора да биде предвиден независен механизам за мониторинг, кој ќе го следи почитувањето на условите и ќе ги проценува промените на состојбата во третата земја.
-Малолетни лица без придружба и семејства со малолетни деца се исклучени од процедурите за враќање во таквите трети земји.
-Можноста за враќање и привремено сместување на мигранти во трети земји (т.н. „return hubs“) е регулирана со точка (23) од образложението (explanatory memorandum) на предлог-регламентот на Европската комисија (23 – New rules should extend the possibilities for Member States to ensure returns to third countries through additional tools. It should be possible to put in place specific agreements or arrangements with third countries for the purpose of providing Member States with more options for returns subject to the conditions that the international human right standards and the principle of non-refoulement are respected by the third country concerned. In particular, the agreement or arrangement should set out the modalities of transfer, the conditions for the stay in the country, the modalities in case of onward return to the country of origin, the consequences in case of violations or of significant changes adversely impacting the situation in the third country, and an independent monitoring body or mechanism to assess the implementation of the agreement or arrangement. Such agreements or arrangements will constitute an implementation of Union law for the purposes of Article 51 (1) of the Charter).
Александар Стојановски, Брисел
