По падот од -4,7% на реалниот БДП во 2020 година, земјата доживеа раст од 3,9% во 2021 година, за да се соочи со забавување во 2022 година поради влијанието на руската инвазија врз Украина. И покрај овие неуспеси, постојат решенија кои можат да придонесат кон промовирање на одржлив и инклузивен раст.
Еден од значајните предизвици е високата инфлација, која достигна највисоко ниво за две децении во 2022 година, поттикната од цените на храната и енергијата. Во 2022 година, стапката на инфлација во просек изнесуваше 14,2%, при што цените на храната и енергијата учествуваа со над 75% од порастот. Исто така, базичната инфлација остана висока на 7,1% во 2022 година. Владата презеде чекори за задржување на цените на храната, но очекувањата за инфлација остануваат високи. За да се реши ова прашање, централната банка ја заостри монетарната политика, а владата треба да спроведе структурни реформи за да промовира одржлив и инклузивен раст. Ова вклучува мерки за поддршка на енергетската ефикасност и зелената транзиција, кои ќе помогнат во ублажувањето на инфлациските притисоци и ќе придонесат за поодржлива иднина.
Друг предизвик е проширувањето на трговскиот дефицит, кој достигна 26,8% од БДП во 2022 година. Владата треба да работи на иницијативи за зајакнување на извозот и намалување на увозот, вклучително и трговски договори со други земји и поддршка за локалните бизниси да произведуваат повеќе стоки за извоз. Ова не само што ќе помогне да се балансира трговскиот дефицит, туку и да се создадат повеќе можности за работа.
Пазарот на труд е исто така итна грижа, со ниски стапки на учество на работната сила, стагнантни стапки на вработеност и висока невработеност кај младите. Стапката на учество изнесува околу 55%, со значителен јаз од над 21 процентен поен меѓу мажите и жените. Стапката на вработеност останува на околу 47%, додека стапката на невработеност благо се намали на 14,4%. Сепак, невработеноста кај младите останува висока и изнесува 31,8%, повеќе од двојно од просекот во ЕУ. Имиграцијата и стареењето на населението резултираа со недостиг на работна сила и висока стапка на слободни работни места во одредени сектори. Владата треба да се фокусира на промовирање програми за образование и обука за да ги опреми младите со вештините потребни за пазарот на труд и да ги намали стапките на невработеност. Овие напори треба да имаат за цел да обезбедат подобри можности за секој да го подобри својот квалитет на живот.
И покрај овие предизвици, постојат позитивни знаци на раст. Услугите го поттикнаа проширувањето, при што ИКТ и другите сектори на услуги поврзани со бизнисот покажуваат ветувачки извоз. Приливот на странски директни инвестиции, исто така, помогна во финансирањето на дефицитот на тековната сметка, иако постои загриженост за зголемувањето на нивото на јавниот и надворешниот долг. И јавниот долг и јавно гарантираниот долг се очекува да се зголемат, прогнозирајќи ги највисоките нивоа во 2025 година од 54,1% и 63,6% од БДП. Надворешниот долг како процент од БДП исто така се очекува да порасне, што укажува на потенцијално поголемо потпирање на надворешното задолжување. Владата треба да работи на мерки за фискална консолидација за да се подобри целокупната фискална рамнотежа и да се обезбеди одржлив економски раст на долг рок.
Како што одминува годината, има надежи за постепено закрепнување на економијата. Додека извозот на стоки се очекува да се зголеми, увозот на стоки може да остане висок, што ќе резултира со негативен трговски биланс за стоки и услуги. Дополнително, приливот на дознаки може благо да се намали, а инфлацијата може да остане покачена на краток рок.
Додека Македонија доживеа благо закрепнување по пандемијата, неодамнешните економски случувања, вклучувајќи ја енергетската криза, високата инфлација и предизвиците на пазарот на труд, се причина за загриженост. Потребна е посветеност на владата да придонесе со насочени политики и реформи за да се надминат овие предизвици.
Стефан Вељановски,
авторот е доктор по економски науки
