Едвај една година по руската инвазија на Украина, Финска се откажа од децениската воена неврзаност и самостојност и ѝ се приклучи на НАТО-алијансата.
Тоа се случи со неверојатна брзина, како што и се одвиваат овие работи, но добивањето членство можеби беше полесниот дел. Сега доаѓа комплицираниот процес на интегрирање во алијансата и нејзините барања за колективна одбрана - со сите нејзини финансиски, правни и стратегиски пречки, вели Њујорк тајмс https://www.nytimes.com/2023/09/25/world/europe/finland-nato-integration-nordics.html.
„Приклучувањето во НАТО е скапа работа, и поддршката за Украина е скапа работа, и не ѝ се гледа крајот“, рече Јане Кусела, генерален директор за одбранбена политика во Министерството за одбрана на Финска.
Членството во НАТО долго време се сметаше за евтина придобивка, со оглед на американскиот нуклеарен чадор и принципот на колективна одбрана. Но НАТО, исто така, има големи барања од своите членки - не само сумите за војската, туку специфични барања од секоја земја за одредени способности, вооружување, сили на трупите и инфраструктура, како што е дефинирано од страна на Врховниот командант на сојузничките сили во Европа.
За да се постигне тоа, ќе бидат потребни тешки и скапи одлуки од владата и воените функционери додека учат да размислуваат стратегиски надвор од границите на Финска и да ги приспособат своите сили и нивните способности на потребите на алијансата.
Тие ќе треба да одлучат како да распоредуваат војници и опрема во Норвешка, Шведска или балтичките земји во случај да им треба засилување, на пример, или дали да учествуваат во други задачи на НАТО како патроли на Косово или на Медитеранот.
Во исто време, велат финските официјални лица и аналитичари, Финска нема да ја промени својата намера да ја брани секоја педа од својата територија, со оглед на нејзината граница од околу 1.300 километри со Русија, доктрина што се смета за старомодна во ерата на модерното војување. Таа смета дека засега останува способна за самоодбрана, така што, за разлика од многу земји на НАТО што граничат со Русија, се смета дека Финска е малку веројатно да побара ротирачко присуство на сојузничките трупи.
„Целиот безбедносен и надворешнополитички естаблишмент верува дека сега не се потребни такви војници, но тоа не е категорично не“, рече Мати Песу од Финскиот институт за меѓународни односи, истражувачка институција.
Засега, земјата преговара за билатерален договор за одбранбена соработка со Соединетите Држави, каков што Вашингтон има со многу земји низ светот, што ги прави заедничките вежби полесни за планирање и побрзи за спроведување. Тоа ќе опфати какво присуство на американска војска би дозволила Финска и каде, и каква опрема најмоќната земја на НАТО ќе може да донесе во Финска за вежби или предлози. Договорот, исто така, регулира прашања како што се судската јурисдикција доколку американските трупи извршат кривично дело.
Преговорите се комплицирани, вели во интервју Елина Валтонен, министерка за надворешни работи на Финска. Со оглед на нејзината историја на одвраќање на руските напади, рече таа, Финска е заштитнички настроена кон својот суверенитет.
„Се разбира, тоа е рамнотежа, како да го одбраните вашиот суверенитет против агресивен и непредвидлив сосед, кој не ги почитува истите вредности што ние ги почитуваме со нашите пријатели и сојузници“, рече таа. „Но Финска е земја каде што, обично, сакаме да имаме спогодби, сакаме да имаме договори, ние сме големи легалисти“.
Односот на Финска со Соединетите Држави се смета за исто толку важен како оној со поголемиот сојуз, особено со оглед на американското нуклеарно одвраќање, кое ги штити сите членки на НАТО. Финскиот закон го спречува увозот или складирањето нуклеарно оружје на нејзина територија. Но Финска ќе мора да ја обликува својата политика за нуклеарно одвраќање и природата на нејзиното учество во обликувањето на нуклеарната политика на НАТО.
Односите со соседна Русија исто така неизбежно се променија. Пред да ја нападне Украина, Русија побара враќање назад на границите на НАТО и ја предупреди Финска да не се зачленува. Но инвазијата предизвика брза промена во финското јавно мислење. Поддршката за членство порасна од околу четвртина од населението пред инвазијата на повеќе од 80 проценти.
Првичната руска реакција на приклучувањето на Финска во НАТО беше придушена, со оглед на преокупацијата на Москва со Украина. И со оглед на тоа што Русија голем дел од своите сили повлече од близината на Финска кон Украина, малкумина гледаат каква било непосредна закана.
Но Финците ја гледаат Русија како постојан потенцијален агресор, а неодамнешните изјави на руските официјални лица, можеби насочени кон промена на популарните руски перцепции за Финска, ја третираат како „членка на непријателски сојуз“, вели Песу.
Како еден вид дејство на заштитницата, вели тој, Русија „сака да нѐ заплаши и да го ограничи присуството на НАТО и финската интеграција во алијансата“.
Русија дури ги демонтираше спомениците на загинатите од војната во Финска во Карелија, која ја одзеде од Финска во Втората светска војна. Тие монументи беа подигнати со руска дозвола во едно покооперативно време.
Голем дел од одговорноста за интеграцијата во НАТО е на генералот Тимо Кивинен, командант на одбранбените сили на Финска. Во суштината, рече тој во интервјуто, е членот три од Повелбата на НАТО, „кој нагласува дека првиот приоритет за одбрана на една земја е во рамките на самата земја“. За него, тоа е исто толку важно како и членот пет, кој го третира нападот врз една земја-членка како напад врз сите.
Тој е запознаен со внатрешната работа на НАТО, бидејќи Финска долго време е партнерска нација и е вклучена во вежбите на НАТО; неколку стотици војници на НАТО беа речиси континуирано стационирани во Финска од април 2022 година. Дури и како членка-кандидат, Финска ја почна првата фаза од планирањето на одбраната на алијансата во јули 2022.
Сега, како полноправна членка, планирањето е поинтензивно, но треба да се разгледаат многу работи, рече тој, за да се усогласат плановите за одбрана на Финска со оние на поголемата алијанса.
Членот пет ќе бара повеќе од Финска, рече генералот Кивинен. „Треба да бидеме способни да придонесеме за колективната одбрана на НАТО надвор од границите на Финска, и тоа е ново“, рече тој. Тоа ќе има влијание врз силите на Финска „кога ќе продолжиме да ги развиваме тие способности на распоредување, оние посакувани капацитети“ што ги бара НАТО, додаде тој.
Има и други мисии на НАТО, како воздушна полиција надвор од Финска, поморски оперативни сили и можно учество во мултинационалните сили што Алијансата ги распореди во другите земји на фронтот. Финска, исто така, ќе треба да одлучи кои офицери да ги достави до кое седиште на НАТО и како сака да влијае на политиките на алијансата.
Војната ги направи северна Европа и Арктикот поважни за безбедноста на целата алијанса. Значи, рече генералот Кивинен, од витално значење е и Шведска, долгогодишен одбранбен партнер на Финска, наскоро да влезе во НАТО.
Тоа би го олеснило планирањето на сојузот, особено во одредувањето како најдобро да се одбрани Арктикот, балтичкиот регион и четири од петте нордиски земји - Норвешка, Шведска, Финска и Данска (Исланд е петтата). Веќе овие четири се согласија да управуваат со нивните околу 250 борбени авиони како заедничка оперативна флота и, исто така, да обезбедат воздушна контрола за Исланд.
Потоа, тука е прашањето каде Финска се вклопува во трите оперативни команди на НАТО, одговорни за различни географски области. Петте нордиски земји би сакале да бидат во иста команда, од Норфолк, Вирџинија, која е фокусирана на морнарицата и ги брани морските патишта на Атлантикот, Нордијците и Арктикот. Логиката е дека во војна, засилувањето најверојатно ќе дојде од Запад, преку Атлантикот.
Но Норфолк сè уште не е целосно оперативен. А со оглед на војната во Европа и актуелната закана од Русија, НАТО ја смести Финска во командата ориентирана кон копно со седиште во Брунсум, Холандија, која е задолжена да ја брани Централна и Источна Европа, вклучувајќи ги Полска и балтичките нации. Финска се надева дека тоа е привремено, но досега, велат властите, интеграцијата се одвива без проблеми.
Финска веќе го зголеми својот буџет за одбрана, делумно за да плати за купувањето на борбени авиони Ф-35 и нови бродови за подобро патролирање на морињата и лов на подморници. Таа вети дека ќе потроши најмалку 2 отсто од бруто домашниот производ на војската, како што сака НАТО.
Приклучувањето кон НАТО ќе бара значителни културни, политички, правни и воени промени, рече претставникот на одбраната Кусела, а за тоа ќе бидат потребни години. Но од сите земји во Европа, рече тој, Финска е последната што би ја потценила долгорочната руска закана.
