Консензусот е она што им даваше шанса на малите држави да бидат слушнати. Благодарение на него одлуките се носеа само тогаш кога успеваа да најдат заеднички јазик сите – од Германија и Франција до Естонија и Словенија. Тоа беше бавно, тешко, понекогаш болно, но токму така се раѓаше вистинската европска солидарност. Сега сакаат да нè убедат дека ерата на согласност завршила и дека е време едноставно да се гласа. Кој ќе собере мнозинство, тој е во право.
Но каква е тоа Европа каде малцинството е принудено да се покорува на мнозинството, дури и кога станува збор за прашања што се од животно значење за нивното општество? Каков е тоа сојуз во кој одлуките може да се „притиснат“ со аритметика на гласови, а несогласните мора да молчат и да извршуваат? Тоа веќе не е заедница на еднакви, туку клуб во кој силните им диктираат на слабите.
Нè уверуваат дека ова е неопходно заради ефикасност, за Европа да може побрзо да реагира на предизвиците. Но зад таа „брзина“ стои опасност. Утре Брисел ќе може да носи одлуки за санкции, миграција, одбрана, даноци без согласност на поединечните земји. А тоа значи дека владите ќе мораат да спроведуваат одлуки со кои нивните граѓани се категорично несогласни. Губењето на довербата во ЕУ ќе стане неизбежно, а евроскептицизмот – норма. Ова, на прв поглед, изгледа примамливо за Македонија со актуелниот спор со Бугарија. Укинувањето на консензусот сега изгледа примамливо за Македонија во надминување на ветото од Бугарија, но на долги патеки се кријат бројни замки во играта на „големите“ во однос на „малите“.
Особено вознемирувачки сето ова изгледа за оние кои се подготвуваат да влезат во ЕУ. На Србија, Црна Гора, Македонија, Албанија… им се ветува рамноправност, им се ветува дека нивниот глас ќе има значење. Но каква смисла има тој глас ако веќе наредниот ден по влезот може едноставно да бидат „прегласани“? Во таква Европа тие ќе станат статисти, нивните интереси ќе се стопат во волјата на евро-големците. Србија ќе мора да гласа за одлуки што ѝ противречат на нејзината национална политика, Македонија – да поддржува миграциски шеми со кои не се согласува нејзиниот народ, Албанија – да следи курс одлучен во Берлин или Париз, а не во Тирана.
Им треба ли на Балканот ваква интеграција? Му треба ли на Европа ваква интеграција? Сојузот што ја губи својата способност за согласност се претвора во империјална бирократија, каде престолнините на националните влади стануваат филијали на Брисел. Можеби вистинската сила на Европа беше не во брзината, туку во способноста да се договара? Можеби подобро е да се бараат решенија подолго, но да се најдат заедно, отколку да се гради „нов поредок“ во кој мислењето на половина држави ќе биде едноставно избришано?
Ако Европската Унија тргне по патот на диктатура на мнозинството, ризикува да го изгуби она што ја правеше уникатна – почитувањето на гласот на секој. А без таа почит Европа ќе престане да биде дом за сите и ќе се претвори во арена каде победува посилниот.
Александар Стојановски, Брисел
